0228

Systemy polityczne współczesnego świata

nie wszystkie mandaty zostaną obsadzone, uzyskują je partie, których iloraz ma wyższą wartość po przecinku (w powyższym przykładzie mandat zdobędzie partia, której iloraz wyniósł 2,7). Metoda ta nazywana jest również metodą najwyższych reszt (a więc wartości po przecinku). Zwiększa ona szanse partii uzyskujących nikłe poparcie wyborców. Formuła najwyższych reszt znajduje zastosowanie w Kolumbii. W wersji Hare-Niemeyera użyta została również w Europie Środkowo-Wschodniej -w wyborach przeprowadzonych w NRD w 1990 r. i w Bułgarii oraz w Polsce w 1991 r. Po krótkotrwałych eksperymentach w latach 80. zaniechano jej natomiast w RFN.

Mniej korzystne dla ugrupowań małych są natomiast metoda d’Hondta oraz metoda Sainte-Lague. Obie są wariantami metody najwyższych średnich. Formuła d’Hondta polega na podziale rezultatów osiągniętych przez poszczególne listy partyjne przez kolejne liczby całkowite. W pierwszym etapie szeregujemy wyniki wedle kolejności zdobytych głosów (I poziom), następnie dzielimy je przez 2 (II poziom), potem przez 3 (III poziom) itd. Na koniec wybieramy kolejno największe rezultaty z wszystkich poziomów - w liczbie równej liczbie mandatów w okręgu. Użycie metody d’Hondta, zwłaszcza w połączeniu z niewielkim rozmiarem okręgu, prowadzi do nadreprezentacji partii cieszących się znacznym poparciem wyborców (nadrepre-zentacją nazywamy sytuację, w której procent mandatów uzyskanych przez daną partię przewyższa procent zdobytych przez nią głosów). Nie jest to jednak deformacja znacząca, stąd też formuła d’Hondta znalazła zastosowanie w wielu krajach Europy Zachodniej (m.in. w Niemczech, Holandii, Belgii, Austrii, Portugalii, Hiszpanii, Finlandii i Grecji) oraz w niektórych nieskonsolidowanych demokracjach (w Polsce, Argentynie). Z kolei metoda Sainte-Lague, polegająca na podziale rezultatów przez kolejne liczby nieparzyste (przy czym pierwszym dzielnikiem jest liczba 1,4), uchodzi za korzystniejszą dla małych partii od formuły d’Hondta. Jest ona stosowana w państwach skandynawskich (Danii, Norwegii i Szwecji), a także na Łotwie. Użyto jej również w początkowej fazie przemian politycznych w Polsce, do podziału miejsc z listy ogólnokrajowej w 1991 r. oraz w wyborach lokalnych w 1990 i 1994 r.

Jeszcze innym, choć rzadziej stosowanym wariantem formuły najwyższych średnich, jest metoda Hagenbacha-Bischoffa, używana m.in. w Szwajcarii, w Czechach i na Słowacji. Polega ona dokonaniu trójetapowej operacji. W pierwszej fazie ustala się iloraz wyborczy, dzieląc liczbę głosów uzyskaną w skali kraju przez całkowitą liczbę mandatów powiększoną o 1. W etapie drugim przydziela się mandaty tym partiom, które uzyskały liczbę głosów równą co najmniej ilorazowi wyborczemu lub jego wielokrotności. Jeśli tą drogą nie uda się obsadzić wszystkich mandatów, to pozostałe przydziela się w trzecim etapie, wykorzystując metodę d’Hondta. Formula Hagenbacha-Bischoffa również sprzyja ugrupowaniom silniejszym.

224