0296

Systemy polityczne współczesnego świata

powołanego po wyborach prezydenckich w 1999 r., czy gabinetu Michaiła Kasjano-wa, powołanego przez prezydenta Rosji na początku 2000 r.

Utworzenie koalicji gabinetowej jest efektem wielopodmiotowego i rozciągniętego w czasie procesu decyzyjnego. Podejmuje się ona - poprzez obsadę stanowisk rządowych - formułowania i realizacji polityki państwa do momentu, dopóki nie utraci ona poparcia większości parlamentarnej. Istotną rolę odgrywa to, jaki charakter ma wyłoniona w wyniku porozumienia międzypartyjnego koalicja gabinetowa. Dla celów analizy porównawczej przydatne są trzy rodzaje typologii koalicji, oparte na odrębnych kryteriach. Z uwagi na rozmiar wyróżniamy koalicje mniejszościowe, minimalnie zwycięskie oraz nadwyżkowe lub ponadrozmiarowe (surplus, over-sized coalitions). Ze względu na miejsce w przestrzeni politycznej wyróżniamy koalicje zdominowane przez lewicę, centrolewicowe, zbalansowane, centroprawicowe oraz zdominowane przez prawicę. Z uwagi na spójność programową wyróżniamy koalicje ideologicznie zbieżne (programowo zwarte) oraz synkretyczne (ideologicznie rozbieżne).

Omawiając politykę koalicyjną, należy przyjąć założenie, że partie dążą do stworzenia koalicji, która ma szansę na osiągnięcie dwóch celów: realizację polityki wynikającej z programów partnerów koalicyjnych oraz uzyskanie poparcia większości parlamentarnej. Gabinet koalicyjny powinien też stanowić odzwierciedlenie woli wyborców. Jest to rozwiązanie optymalne, choć nie zawsze realne. Gdy partia najsilniejsza odmawia wejścia w skład rządu (czy to jedno-, czy wiełopartyjnego), może zostać utworzona koalicja mniejszościowa. Dzieje się tak pod warunkiem, że opozycyjna większość nie odmówi jej poparcia. To, czy i jaka koalicja powstanie po wyborach, zależy m.in. od układu sił w parlamencie, potencjału koalicyjnego poszczególnych partii, charakterystyki rywalizacji politycznej, sposobu utworzenia koalicji oraz od roli, jaką w tym procesie odgrywa głowa państwa. Czynniki te rzutują na efekt procesu decyzyjnego, którym jest wybór określonego wariantu koalicji. Analiza procesu formowania gabinetu koalicyjnego i jego rezultatów musi zatem wziąć pod uwagę takie zmienne, jak konfigurację polityczną parlamentu, wzorce i tradycje rywalizacji politycznej, normy polityczne określające uczestnictwo w powoływaniu gabinetu oraz rozmiar koalicji i poziom jej spójności programowej. Spróbujmy przyjrzeć się im nieco bliżej.

Pojęcie konfiguracji politycznej parlamentu obejmuje dwa elementy. Pierwszy z nich ma charakter ilościowy i odnosi się bezpośrednio do liczby i rozmiaru frakcji parlamentarnych. To właśnie określane jest mianem rozstrzygającej struktury politycznej parlamentu Liczba i rozmiar partii determinuje liczbę możliwych matematycznie koalicji większościowych oraz określa indeks siły poszczególnych partii,

292