2012 03 09 ;16;02

2) znaki plastyczne ironicznie kwestionują znaki językowe przez odebranie im pojęciowego charakteru, „udosłownienie” (Oto ciało moje, Sztandar pracy).

Dzięki temu tytuł w plastyce ma większe możliwości sugerowania znaczeń i oddziaływania na odbiorcę niż tytuł „literacki”. Nie bez znaczenia są tu warunki percepcji: synchroniczny odbiór tytułu i dzieła — widz jest jednocześnie atakowany znakami językowymi i plastycznymi, co wzmacnia siłę oddziaływania.

Rozważania pozwalają również na refleksję na temat tzw. literacko ś c i w sztukach plastycznych. Wydaje się, że „literackość” dzieła plastycznego można pojmować w czterech znaczeniach:

1    — jako anegdotę, temat malarski,

2    — jako wkomponowanie tytułu słownego w strukturę dzieła,

3    — jako nadawanie przedmiotom plastycznym funkcji symbolu,

4    — jako rozbijanie językowych stereotypów za pomocą środków plastycznych.

VIII ADAPTACJA FILMOWA JAKO PRZEKŁAD INTERSEMIOTYCZNY

(na przykładzie Nocy i dni, Konopielki i Siekieret(ady)

Związki literatury i filmu były już wielokrotnie przedmiotem rozważań i naświedano je z różnych punktów widzenia. Na przestrzeni ostatniego półwiecza film walczył o autonomię, wyzwalał się spod hegemonii literatury, co sprawiło, że zmieniły się poglądy na wzajemne relacje interesujących nas sztuk. Początkowe twierdzenia o wpływach i genetycznych zależnościach, a później o strukturalnych i funkcjonalnych związkach z literaturą (koncepcja przyliterackości filmu B. W. Lewickiego¹) ustąpiły tezie przeciwnej, akcentującej inspirującą rolę X muzy w awangardowych nurtach dwudziestowiecznej sztuki (A. Hauser)². W panoramie myśli filmowej nie brak także teorii o paralelnym rozwoju obu sztuk (A. Jackiewicz)³ czy wreszcie ostrożnych sądów o wzajemnych relacjach i uwarunkowaniach literatury i filmu w systemie europejskiej kultury (M. Hop-finger)⁴. Wycinkiem tej szerokiej problematyki jest sprawa adaptacji filmowych dzieła literackiego.

O adaptacjach napisano już wiele — zarówno w aspekcie historycznym, jak i teoretycznym. Oprócz mniejszych i większych artykułów^s mamy w naszej literaturze ujęcia monograficzne: Z książki na ekran Władysława Orłowskiego⁶, a przede wszystkim Adaptacje filmowe utworów literackich. Problemy teorii i interpretacji Maryli Hopfinger⁷, która adaptację filmową traktuje jako przekład intersemiotyczny. Można już dziś zaobserwować

157