228 229

BADANIE ŚLEDZIONY

Śledziona (ryc. 102) znajduje się w tylnej części lewego podżebrza między IX a XI żebrem. Odróżnia się w niej brzegi górny i dolny oraz końce górny tylny i dolny przedni. Rzut górnego brzegu śledziony, gdy badany stoi lub siedzi, pada na górny brzeg IX żebra, rzut zaś dolnego brzegu śledziony — na dolny brzeg XI żebra. Rzut górno-tylnego końca śledziony jest oddalony od trzonu X kręgu grzbietowego na jeden palec (2 cm), rzut zaś dolno-przedniego końca nie dochodzi do przedniej linii pachowej, nie dochodzi do luku żebrowego na 2 palce (4 cm) i nic przekracza lewej linii żebrowo-stawowej (str. 126). Długa oś śledziony przebiega skośnic wzdłuż X żebra od tyłu i z góry ku przodowi i dołowi.

C8A Sc V

Ryc. 102 Położenie śledziony i nerek: S — mostek, v-v — linia kręgowa: ScS_e — linia łopatkowa; linie pachowe AA — tylna. BB — środkowa. CC — przednia; 6—12 — żebra; mn — brzeg lewego płata wątroby; mik — dolny brzeg lewego płuca; abed — śledziona; lbc — kąt phicno-śledzionowy; efg — zewnętrzny wypukły brzeg lewej nerki; dbg — kąt śledzionowo-nerkowy (wg Weila).

Oglądaniem w przypadkach znacznego powiększenia śledziony stwierdza się wyp u klenie lewego podżebrza i sąsiednich części lewej połowy brzucha.

Główną metodą badania śledziony jest obmacywanie. W warunkach prawidłowych, a często i w chorobach, miernie powiększona śledziona jest niewyczuwalna, natomiast staje się wyczuwalna dopiero w przypadkach znacznego powiększenia oraz opadnięcia.

Śledzionę bada się obmacywaniem podczas głębokiego oddychania badanego w położeniu jego na wznak. Unoszenie drugą ręką okolicy lędźwiowej może ułatwić wyczucie powiększonej śledziony. Jeżeli w tym położeniu śledziony się nie wyczuwa, wtedy bada się ją obmacywaniem w położeniu chorego na prawym buku z odchyleniem w lewo. Badanie wykonuje się w ten sposób, że kładzie się dłoń płasko w okolicy lewego podżebrza tak, aby stanowiła ona jakby przedłużenie X żebra. Powiększoną lub opadniętą śledzionę można w tych warunkach wyczuć na szczycie wdechu lub na początku wydechu.

Jeżeli śledzionę się wyczuwa, to bada się jej brzeg i powierzchnię. Przy badaniu brzegu określa się dokładnie jego przebieg zaznaczając, jak daleko wychodzi śledziona spod tuku żebrowego ku dołowi i ku przedniej pośrodkowej linii, oraz jakie cechy ma jej brzeg. Mianowicie bada się stopień zaokrąglenia brzegu, obecność w nim wrębów, guzów, jego zbitość i wrażliwość.

Prócz brzegu bada się:

1)    czy wyczuwalny twór da się oddzielić od łuku żebrowego;

2)    czy powierzchnia tworu jest gładka;

3)    stopień zbitości tworu i jej równomierność;

4)    bolesność uciskową tworu;

5)    ruchomość oddechową osiową;

6)    ruchomość palpacyjną i przy zmianie położenia ciała;

7)    czy nic ma w zakresie tworu tarcia otrzewnej.

Uzyskane tym badaniem wyniki umożliwiają rozstrzygnięcie, czy wyczuwalny twór jest istotnie śledzioną.

Powiększona śledziona ma cechy następujące:

1)    znajduje się w lewym podżebrzu;

2)    nie daje się oddzielić od łuku żebrowego;

3)    ma ruchomość oddechową osiową;

4)    nie ma ruchomości palpacyjnej i przy zmianie położenia ciała;

5)    w obrębie śledziony odgłos opukowy jest stłumiony;

6)    przy powiększeniu śledziona rośnie w kierunku prawego przedniego górnego kolca kości biodrowej;

7)    ma wręby w przednim końcu — zwykle jeden większy i 1—2 mniejsze; objaw ten nie jest stały, lecz ważki, ponieważ guzy innych narządów w lewym podżebrzu wrębów nie mają.

Ruchomości oddechowej osiowej powiększona śledziona nie ma w przypadkach bardzo znacznego powiększenia. Przy rozluźnieniu śledzionowych więzadeł śledziona może znajdować się poza lewym podżebrzem i opadać nawet do miednicy mniejszej. Taka śledziona przeważnie jest bardzo ruchoma, tak że zmienia swe miejsce ze zmianą położenia ciała i może być przesunięta w różnych kierunkach. Za śledzioną przemawia w tych przypadkach;

1)    wyczuwalny twór ma kształt śledziony,

2)    wyczuwalny twór może być odprowadzony do lewego podżebrza;

3)    nieobecność stłumienia śledzionowego w miejscu siedziby prawidłowej śledziony.

Najznaczniejsze powiększenie śledziony stwierdza się w białaczce, w ziarnicy złośliwej, w ostrym napadzie zimnicy, w przewlekłej zimnicy i w durzę powrotnym. W białaczce śledziona może być powiększona tak znacznie, że zajmuje połowę brzucha, a nawet może zajmować większą jego część.

Powiększenie śledziony, aczkolwiek mniejszego stopnia, stwierdza sie także w wielu ostrych chorobach zakaźnych, zwłaszcza w posocznicy, w durzę brzusznym, durzę rzekomym, przejściowo w durzę osutkowym.

Z przewlekłych chorób powiększenie śledziony stwierdza się w skrobiawicy, bardzo często w rozlanych chorobach wątroby (marskość wątroby zanikowa, przerostowa, kiła, bąblowiec wielopęcherzowy i in.), w ostrej martwicy wątroby, czasami w raku wątroby, w zawale śledziony, zakrzepie żyły wrotnej oraz żyły śledzionowej. Rzadziej spotyka się odosobnioną gruźlicę, odosobnionego raka