269

-ależy oczekiwać poprawy jej plastyczności. Nieuzasadniony jest dalszy wzrost temperatury do wartości 1I(Hł20°C, która jest charakterystyczna dla procesu suszenia wyrobów reramicznych, gdyż w takich warunkach następuje intensywne parowanie wody z masy ; obniżenie jej plastyczności. Natomiast obniżenie temperatury masy do wartości poniżej -era powoduje zanik właściwości plastycznych, gdyż woda w takich warunkach zmienia stan skupienia, przechodząc w postać lodu, a zatem nie spełnia swojej podstawowej funkcji, lkąjest dobra zwilżalność płytek minerałów ilastych.

3.11.4. Metody pomiaru plastyczności

Jak już wspomniano, na plastyczność mas ceramicznych wpływa wiele czynników. W praktyce stosuje się więc metody pośrednie, polegające na oznaczaniu jednej lub kilku wybranych właściwości mających związek z plastycznością. Najczęściej określa się:

-    wilgotność masy przy określonych właściwościach fizycznych (woda zarobowa, wilgotność higroskopijna, dolna i górna granica plastyczności);

-    właściwości masy po wysuszeniu (skurczliwość suszenia, wytrzymałość na zginanie);

-    zachowanie masy po zanurzeniu w wodzie (czas rozmakania odpowiednio uformowanych próbek);

-    zawartość frakcji koloidalnej;

-    lepkość wodnych zawiesin.

Metody pośrednie są stosowane przede wszystkim do określenia naturalnej plastyczności surowców ilastych.

Do drugiej grupy metod oznaczania plastyczności należą metody oparte na pomiarach •ednego lub więcej czynników wyrażających zdolność do formowania mas plastycznych (siłę, wielkość odkształcenia, czas, wilgotność).

W grupie tej można wyróżnić metody określające:

-    zdolność do odkształcenia pod działaniem obciążenia dynamicznego;

-    zdolność do odkształcenia pod wpływem działania np. sił rozciągających;

-    zależność odkształcenia od obciążenia;

-    lepkość masy i jej zdolność do przepływu;

-    wielkość pracy niezbędnej do mieszania masy.

Otrzymane wyniki badań mają charakter względny i pozwalają jedynie dokonać oceny zdolności do formowania różnych surowców.

Przykładem metod należących do pierwszej grupy jest metoda Atterberga-Wasiliewa, w której wykorzystuje się zachowanie glin w zależności od zawartości w nich wody.

Dla układu glina - woda rozróżnia się następujący szereg charakterystycznych stanów konsystencji:

-    górna granica płynności - masa płynie nieprzerwanym strumieniem podobnie do cieczy;

-    górna granica plastyczności (dolna granica płynności) - ma miejsce wówczas, gdy dwie porcje masy ceramicznej umieszczone w jednym naczyniu ulegają połączeniu w jedną całość pod wpływem wstrząsów;

269