27 2

9

Zapamiętaj

.Pedagogika jest nauką, której przedmiotem badań jest rzeczywistość edukacyjna, jej procesy i konstrukty. Zajmuje się ona tym wszystkim, co determinuje środowisko edukacyjne wraz z realizowanymi w nim procesami oraz co obejmuje wyniki i efekty tego procesu".

Jan Prucha

fil w stosunku do nauk humanistycznych, społecznych czy pozostałych, ile o wewnętrzną debatę, obejmującą zagadnienia teoretyczne i metodologiczne, oraz o ich analizę i odniesienie do nowych tendencji oraz rozwoju procesów naukowych. Wspomniana debata wskazuje co najmniej dwa kierunki rozwoju i wizji, które tak dla nauki, jak i jej związku z wychowaniem w społeczeństwie są niesłychanie ważne. Z jednej strony wskazuje się wyraźnie, że nauki o wychowaniu badają i integrują wiedzę na temat dynamiki przebiegu procesów wychowawczych, obejmujących różne aspekty współżycia ludzi. Z drugiej strony owa integracja przyczynia się do wysoce specjalistycznego podziału nauk o wychowaniu na pojedyncze subdyscypliny, kierunki, które w konfrontacji z praktyką podają to w wątpliwość. Nauki te są zatem wyraźnie w permanentnym i stymulowanym z zewnątrz procesie rozwoju, który zapoczątkowany został prawie sto lat temu⁸⁰.

Każda epoka koncypowała swój model wychowania, który odpowiadał jej warunkom ekonomicznym, społecznym i kulturowym, jej potrzebom oraz perspektywom. Zawsze przy tym nawiązywano do dziedzictwa minionych epok, ich sukcesów i niepowodzeń czy do tradycji ubiegłych pokoleń. Pojawiające się prądy wychowawcze odbijały niejako realną sytuację społeczno--kulturalną i sytuację myśli naukowej, w tym istotę kształcenia i wychowania, poszukując właściwego celu wychowania z rozważaniami metodologicznymi oraz ukazując związki zagadnień teoretycznych z kwestiami praktycznymi.

Pedagogika weszła w etap wspólnoty badań porównawczych i syntetycznych, co wyraża się w rozumieniu i podejściu do jej istoty oraz w za-

⁸⁰ Por. D. Lenzen, Erziehungswissenschaft — Pddagogik, ssmchaft - Ein Grundkurs, Reinbek: Rowohlt 1994.

stosowaniu podobnej klasyfikacji prądów i kierunków tej nauki. Analiza różnych kierunków teoretycznych w pedagogice w Polsce i w krajach zachodniej demokracji dotyczy podstawowych wzorów myślenia naukowego i badań naukowych, sprzyjając zarazem rozpoznaniu przesłanek i pozycji teorii naukowych. Studiujący dzieje myśli pedagogicznej uzyskują dzięki temu reprezentatywny wgląd w jej rozwój i różnorodność. Tak rozumiana komparatystyka może dać badaczom z różnych krajów lepszy wgląd, włączyć ich w szerszy krąg i kontekst kulturowy, zmuszając do analizowania odmiennych kodów kulturowych i stałego oscylowania między wewnętrznym a zewnętrznym punktem widzenia.

Dzięki tak rozumianej wspólnocie mamy możliwość ujawniania równoległego występowania różnorodnych sposobów myślenia pedagogicznego oraz pulsowania zjawisk, czyli ich pojawiania się, rozkwitu i zanikania, ale zanikania tylko pozornego, ponieważ możliwe są powroty, ożywianie się i wyciszanie koncepcji, co nie oznacza powrotów do tego, co było. Badając różne pedagogie, stajemy się refleksyjnymi turystami, podróżującymi przez teorie i światy, które one opisują i wyznaczają, wydają się tym, co po-nowoczesność umożliwia i czego zarazem oczekuje. Dzięki owej wędrówce po teoriach uzyskujemy wyjątkową możliwość rzeczywistego poznania i zrozumienia odmienności kulturowej. Następuje etap współtworzenia różnego rodzaju map mnogości teorii pedagogicznych, które od samego początku zakładają prawo do subiektywnego angażowania się tak naukowców, jak i studentów w dokonywanie w nich zmian (uzupełnień, redukcji, obrony status quo) lub wprowadzanie nowych interpretacji.

Geschichte, Konzepte, Fachrichtungen, w: idem, Erziehungswi-