386 2

Bogdan Rączkowski - BHP w praktyce Rozdział 12

° działanie energii elektrycznej (porażenie prądem elektrycznym),

• działanie substancji chemicznych (np. zatrucia),

• wysiłek fizyczny niezbędny do wykonywania pracy (np. dźwiganie ciężaru, nawet gdy nie są przekroczone dopuszczalne normy),

• urazy spowodowane potknięciem i upadkiem.

Oczywiście niemożliwe jest przytoczenie wszystkich przyczyn zewnętrznych mogących swoim działaniem na człowieka spowodować wypadek. Dlatego też każdy wypadek rozpatruje się indywidualnie, biorąc pod uwagę wszystkie możliwe przyczyny tym bardziej, że mogą istnieć przyczyny wewnętrzne (schorzenia pracownika). W praktyce przedmiotem sporu bywają sytuacje, w których wypadek następuje na skutek działania przyczyn zarówno zewnętrznych, jak i wewnętrznych. Z tego względu do uznania danego zdarzenia za wypadek przy pracy wystarczy ustalenie przynajmniej jednej przyczyny zewnętrznej, choćby działały równocześnie i inne. Ta zasada znajduje zastosowanie wtedy, gdy samoistne schorzenie staje się przyczyną wypadku obok przyczyny zewnętrznej. W związku z tym niewykluczone jest uznanie np. zawału serca za wypadek przy pracy, jeżeli nastąpił on jako wynik nieprawidłowości w sposobie lub warunkach wykonywanej pracy.

UWAGA: Należy pamiętać, że istnienie przyczyny zewnętrznej jest bezwzględnym warunkiem uznania danego zdarzenia za wypadek przy pracy. Jeżeli niezdolność do pracy nastąpiła wyłącznie na skutek działania czynnika lub czynników wewnętrznych - zdarzenie nie może być zakwalifikowane jako wypadek przy pracy.

Związek z pracą

Związek z pracą zachodzi wówczas, gdy istotną przyczyną wypadku jest pełnienie przez pracownika obowiązków wynikających ze stosunku pracy bądź związanych z nim. Okoliczność, że wypadek zdarzył się w czasie przeznaczonym na pracę (związek czasowy) i w miejscu pracy (związek miejscowy) stwarza domniemanie związku przyczynowego z pracą (chyba że zachodzą okoliczności wykluczające istnienie takiego związku). Związek przyczynowy między wypadkiem a pracą zachodzi wówczas, gdy jedno zdarzenie jest skutkiem drugiego.

Dla oceny zaś, czy ten związek istnieje, bez znaczenia pozostaje okoliczność, czy ma on charakter bezpośredni czy pośredni.

W szczególności związek z pracą zachodzi:

° podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych;

• podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia;

• w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.

Do tej grupy należą wypadki, jakim może ulec pracownik w następujących sytuacjach:

• podczas wykonywania zwykłych czynności,

• w związku z wykonywaniem zwykłych czynności,

• podczas lub w związku z wykonywaniem poleceń.

Przez wykonywanie czynności podczas pracy należy rozumieć zachowanie się pracownika, jego działanie lub zaniechanie działania w samym procesie pracy, w czasie wykonywania zwykłych czynności, czyli czynności, które są zgodne z umową o pracę, rodzajem zajmowanego stanowiska, z zakresem czynności, z funkcjami zawodowymi - wchodzą tym samym w zakres obowiązków pracownika.

Określenie podczas wykonywania czynności wskazuje, że wypadek mógł powstać w czasie wykonywania czynności, jednak nie w bezpośrednim związku z ich wykonywaniem.

Związek z pracą [tak pod względem czasowym, jak i miejscowym) rozpoczyna się w momencie przekroczenia przez pracownika bramy zakładu, wejścia na teren zakładu pracy lub do budynku, w którym mieści się zakład (instytucja), a kończy się w momencie i miejscu opuszczenia zakładu. Wszystkie normalne przerwy w procesie pracy, spowodowane zarówno względami organizacyjnymi, jak i fizjologicznymi, nie przerywają związku z pracą lub związku ze zwykłymi czynnościami pracownika pod warunkiem, że czynność pracownika służy bezpośrednio lub pośrednio albo też jest konieczna dla prawidłowego wykonywania czynności służbowych.

Jeżeli chodzi o wypadki związane z wykonywaniem czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia, decydujące znaczenie ma intencja, jaką kierował się pracownik. Natomiast nie ma znaczenia fakt, czy działanie to - obiektywnie rzecz biorąc - było rzeczywiście w interesie zakładu pracy.

W celu ustalenia związku przyczynowego wypadku z pracą wystarczy istnienie chociażby pośredniego związku między nimi. W razie wątpliwości należy przyjmować, że taki związek istnieje.

Sąd Najwyższy określił związek przyczynowy między wypadkami a pracą w sposób następujący: według ustawy wypadkowej odpowiedzialność zakładu pracy jest odpowiedzialnością za skutek, niezależną od warunków pracy, a więc nie pozostającą w bezpośrednim związku przyczynowym z pracą. Wystarczy, że zdarzenie nastąpiło w miejscu pracy i w czasie pracy. Nie musi być ono następstwem warunków pracy, gdyż odpowiedzialność w sprawach wypadkowych opiera się

769