Bilinkiewicz5

Zaburzenie psychiczne i samobójstwa 359

w okresie kryzysów ekonomicznych. zmniejszenie «' w czasie wt^en. W nic-IM)Vfe kraiach djjr się zauważyć uluirin^ zależność pomiędzy liczbą samo-M«i* l liczbą zabójstw.

Zaburzenia psychiczne i samobójstwa

Prowadzone głównie pr/cz psychiatrów badaniu nad roli) zaburzeń psychicznych w ks/lałtowamii wskaźników samobójstw wskazują nu znaczny udział owb / zaburzeniami p»)diic/Ji>nii (w tym z psychozami) w populacji osób odbierających sobie życic. Badania te spotkały się z ostrą i często uzasadnioną ktytyka socjologów, którzy zarzucają, że zawierają uproszczone wnioski dowodzące. iż samobójstwa są głównie uwarunkowane czynnikami psychopatologic/nymi i pomijają jednocześnie społeczne i środowiskowe przyczyny decyzji o odebraniu tobie życia przez jednostkę. Przyznając krytykom słuszność co do oceny interpretacji wyników części badań nad psychopatologic/nymi u warunków jnianti samobójstw, nie należy jednocześnie przechodzić do porządku dziennego nad ustaleniami, z których wynika, że od V, do '/, ogółu osób dokonujących skutecznego zamachu samobójczego wykazuje cechy poważnych zaburzeń psychicznych (psychozy i uzależnienia od alkoholu), oraz że samobójstwo jest przyczyną /gonu 10-15% chorych z rozpoznaniem depresji, wczesnej schizofrenii oraz (fAifcrżnienia od alkoholu. Szczególnym problemem są tu depresje. Stwierdzono, że przyczyną około 25% zgonów osób. u których rozpoznano depresję typu endogennego, jest skuteczny zamach samobójczy.

Samobójstwo chorego nu depresję wydaje się stanowić wydarzenie, które — w sposób oczywisty i zrozumiały dla znającego chorobowe przeżyciu pacjenta — wyniku / faktu istnienia depresji. Takie przejawy depresyjnego obrazu myślenia, jak: pesymizm, negatywna ocena przyszłości, poczucie beznadziejności, winy. przekonanie o istnieniu sytuacji bc/ wyjścia i niemożności uzyskania pomocy, wydają się stanowić dostateczny motyw do wyboru samobójstwu jako sposobu rozwiązania beznadziejnej sytuacji. Takie jednostronne, wyłącznic psychologiczne, widzenie genezy samobójstw w depresjach, reprezentowane szeroko dawniej, u i d/isuij mające zwolenników, pozostaje w jaskrawej sprzeczności z. obserwacjami klinicznymi.

Każdego, kio styka się z chorymi na depresje zastanawia luki. że aczkolwiek pr/cwii/ającii większość chorych zdradza niechęć do życia, to jedynie część i nkłs realizuje samobójstwo. Zdarza się, żc zuniach samobójczy pozostaje w sprzeczno ści i ujawnianymi przez chorego ocenami jego sytuacji i stwierdzanym przez Ickur/si miłym nasileniem depresji. Obserwuje się także chorych, którzy wypowu-dają wręcz absurdalne sądy o swoim zdrowiu, sytuacji materialnej, perspektywach życiowych, u nie podejmują jednocześnie działań, które byłyby adciwareą konsekwencją tych ocen. Przyczyny samobójstw chorych na depresje okazują uę bardziej /łożone. niz mu/na sąd/ić na podstawie powierzchownej oceny.

^{W d}V*n*u do puznanu genezy samobójstw w depresjach i okieilcnu łftfma zagrożenia samobójstwem podjęto liczne próby opisania tych czynników, kom "W * dużym ryzykiem samobójstwa

Wykazano, żc następujące elementy zespołu depresyjnego często wiążą się 7. silnie wyrażonymi tendencjami samotniczymi:

-    Wysoki ..poziom" lęku. przejawiający się niepokojem psychoruchowym, podnieceniem ruchowym, idący w porze z zaburzeniami snu. niekiedy

całkowitą bezsennością:

-    poczucie beznadziejności, sytuacji bez wyjścia, niemożności uzyskania pomocy ze strony najbliższych lub personelu leczącego, przekonanie o nic-ulecza!naści, obecności ciężkich chorób, urojenia nihilistyczne:

-    poczucie winy. przekonanie o dopuszczeniu się ciężkich grzechów, przestępstw. dążenie do poniesienia kary;

-    nastrój dysforyczny;

-    dolegliwości typu bólowego i obecność przewlekłych chorób somatycznych;

-    uporczywe zaburzenia snu.

Uogólniając powyższe obserwacje można stwierdzić, że ryzyku samobójstwa w depresji jest tym większe, im depresja jest hardziej psychotyczna, im większy jot lęk i niepokój. Nie jest to jednak bynajmniej regułą. U części chorych

0    podjęciu decyzji o samobójstwie wydaje się decydować nie stopień niepokoju

1    lęku. lecz głębokość poczucia winy. poczucia sytuacji bez wyjścia, beznadziejności i osamotnienia.

Zdarza się. na szczęście rzadko, że chory decyduje się u poszerzenie liczby osób. w stosunku do których śmierć wydaje się mu jedynym i najlepszym rozwiązaniem sytuacji. Dotyczy to zwykle osób najbliższych, z którymi pozostaje w ścisłym związku emocjonalnym (najczęściej dzieci, niekiedy współmałżonek! Motywy takiego rozszerzonego samobójstwa wiążą się i dążeniem do uchronienia najbliższych przed nieszczęściem, cierpieniami i sytuacją bez wyjścia. w której —

• ocenie pacjenta — znaleźli się. Motywem zabójstw i«ob Niskich bywa leż chęć Zapobieżenia rzekomym prześladowaniom, aresztowaniu itp. Samobójstwo nu-szerzone /dor/a się w ciężkich depresjach psychotycznych, r/od/icj jego motywem jest bilans depresyjny.

Niektórzy chorzy skutecznie ukrywają swoje zamiary lub myśli o samobójstwie (dyuy muląc ja). przekonują lekarza o poprawie zdrowia, a drgają na sypMiw lub urlopowanie ee szpitala. Jednak znaczna część osób ujawnia swoje /amury w różnej formie. Niektórzy czynią to wprost ■ - mówiąc o niechęci do życia i umurre popełnienia samobójstwa Inni ujawuują swoje amury poprzez podjęcie odpowiednich przygotowań, np. gromadzente Icków. aUnoc ostrego awzędzu. odpowiedniego sznura. Do oznak wskazujących na tendencje samobójcze należą pozornie abstrakcyjne rozważania o bezsensie życia, sposobach popełnienia samobójstwa, o problematyce śmierci. Pośrednim pr/ejawem takich zamartw jest niekiedy treść marzeń sennych (tematyka śmierci, egzekucji, ('•grzebuł. Informacją wskazującą na zamiary samobójcze bywa nagła wizyta chorego u lekarzu (zwłaszcza, gdy unikał on dotychczas takich kontaktów) wizyty a osób bliskich lub odwrotnie — nagłe izolowanie «ę od otoczenia. U części chorych, którzy przejawiają wysoki poziom lęku, niepokoju, zapowiedzią samobój-lwa bywa nagła ..poprawa" nazw llminwrgn w postaci ■ipnknjrmi i mcuedy wyraźnej poprawy nastroju Talu ..złowieszczy spokój" wiąae wę często z pod lęsiern decyzji o samobójstwie. które w odczuciu skorego rozwiąże detinitywnie W pntółemy i co aa tym idzie — przynosi uspokojenie