CCI20111111145

zwanej stojanem (a). Na obwodzie wewnętrznym stojana są umieszczone jedna lub więcej par biegunów.

W maszynie prądu stałego pracującej jako silnik komutator służy do utrzymania stałego zwrotu siły działającej na boki zwojów. Istotnie, jeżeli do zacisków + i — maszyny doprowadzimy napięcie prądu stałego, to przez szczotki i wycinki komutatora popłynie prąd do zwoju wirnika (rys. 12-5). Na boki zwoju wio-

Rys. 12-4. Części maszyn prądu stałego: a — stojan, b — twornik z komutatorem, c — tarcze łożyskowe, d — szczotki z trzymadłami

dącego prąd będą działały siły F, których zwrot określa reguła lewej dłoni, na rys. 12-5 są one skierowane zgodnie z kierunkiem ruchu wskazówki zegara. Gdyby nie było komutatora, to po obrocie zwoju o 180° zwrot siły zmieniłby się na przeciwny, ponieważ pod biegunem magnetycznym znalazłyby się boki zwoju wiodące prąd o zwrocie przeciwnym niż w położeniu poprzednim. Chcąc więc utrzymać stały zwrot sił działających na boki zwoju, należy utrzymywać stale ten sam zwrot prądu w boku znajdującym się pod biegunem N i w boku pod biegunem S. Inaczej mówiąc, dopływający do silnika prąd stały za pośrednictwem komutatora przekształca się w zwojach wirującego silnika na przemienny.

Rdzeń wirnika wykonuje się z krążków blachy miękkiej wyżarzonej stali o grubości 0,5 mm, odizolowanych wzajemnie za pomocą cienkiego papieru lub lakieru w celu ograniczenia prądów wirowych. W żłobkach rdzenia układa się uzwojenie.

Elementem podstawowym uzwojenia jest zezwój. Zezwoje mogą być jednozwojowe lub wielozwojowe (rys. 12-6). Każdy zezwój ma dwa boki. Rozpiętość zezwoju, czyli odstęp boków mierzony wzdłuż obwodu twornika, jest w przybliżeniu równa podziałce

Rys. 12-5. Schemat budowy silnika prądu stałego

Rys. 12-6. Twornik maszyny prądu stałego w trakcie uzwajania

biegunowej, tj. odstępowi między różnoimiennymi, sąsiadującymi biegunami magnetycznymi. Końce zezwoju przylutowuje się do odpowiednich wycinków komutatora. Rys. 12-6 przedstawia twornik maszyny prądu stałego w trakcie nawijania.

Wszystkie zezwoje uzwojenia twornika są ze sobą połączone za pośrednictwem komutatora, tworząc obwód zamknięty.

Szczotki na komutatorze ustawia się w ten sposób, by podczas wirowania twornika zwierały one poprzez jego wycinki zezwoje znajdujące się w strefie obojętnej, tj. w strefie, w której boki ze-zwojów nie przecinają linii magnetycznych i w których nie indukuje się s.em.

19* 291