DSCF5362

v^A.Łivirurooi\i

Pszenica perska (Tńticum persicum = T. carthlicum) obejmuje formy jare, wcześnie dojrzewające, o niewielkich wymaganiach glebowych. Źdźbło ma puste, kłos luźny, giętki, o białym lub czarnym zabarwieniu, a osadkę kłosową nieowfo, sioną, wąską. Zarówno plewki, jak i plewy są zakończone długimi ośćmi. W pięcie-kwiatowych kioskach wykształcają się 2-3 ziarniaki, bocznie spłaszczone, o słabo zaznaczonej bródce. Pszenica perska daje mąkę o niskiej wartości wypiekowej. Jest odporna na rdze i mączniaka, co stanowi jej cechę genetyczną.

Pszenica orkisz (Tńticum aestivum ssp. spelta) to zanikająca w uprawie pszenica oplewiona, obejmująca formy jare i ozime. Jej wymagania glebowe i klimatycz-ne są małe, z tych względów może być uprawiana w ekstensywnych warunkach siedliskowych. Charakteryzuje się niską plennością. Lokalnie uprawiana na zachodzie Europy na niewielkich obszarach, zwłaszcza w terenach górskich. Słomę ma sztywną, wewnątrz pustą, odporną na wylęganie. Jest wrażliwa na rdze i mączniaka. Tworzy bardzo długie i luźne kłosy kształtu równowąskiego, które mogą być ościste lub bezostne (rys. 2.4). Bark plewy jest szeroki i prawie płaski, ząbek tępo zakończony. Osadka kłosowa łamliwa. Podczas omłotu kłos rozpada się na pojedyncze długie człony - kłoski. W kłosku znajdują się zazwyczaj dwa ziarniaki. Plewy i plewki są skórzaste, twarde, ściśle przylegają do ziarna i uniemożliwiają jego wypadnięcie. Ziarniaki są szkliste, mają kształt podobny do pszenicy twardej, ale o mniejszej zawartości białka.

Pszenica zbita (Triticum aestivum ssp. compactum), zwana jeżatką, nie ma większego znaczenia w uprawie. Posiada krótką słomę. Jej kłosy są krótkie, silnie zbite, przeważnie bezostne (rys. 2.5). Szerokość kłosa jest często mniejsza od grubości, a osadka kłosowa niełamliwa. Posiada plewy z krótkim ząbkiem, silnie wy-grzbiecone. Kłoski są szerokie, przeważnie 5--kwiatowe, w których wykształcają się 3 dobrze wypełnione, beczułkowate ziarniaki, na przekroju owalne, o miękkiej, mączystej konsystenN cji bielma.

Pszenica okrągłoziamista (Triticum aestmm ssp. sphaerococcum), zwana indyjską, charakteryzuje się krótką, odporną na wylęganie słomą Liście ma krótkie, szerokie i sztywne. Kłos jest zbity, krótki, bezostny lub z krótkimi ośćmi (rys. 2.5). Plewy i plewki dolne są zaokrąglone! wypukłe. W wielokwiatowym kłosku wykształci się od 2 do 3 ziarniaków. Są one drobne, kształty kulistego, wewnątrz wypełnione szklistym bielmem.

Rys. 2.5. Kłosy pszenicy: a - pszenica zbita |{Tńticum aestmm ssp. compactum), b - pszenica okrągłoziamista {Tńticum aestivum ssp. sphaerococcum) (Szempiiński)