ekonomia (68)

152 VI. <Gospodarstwo domowe

Rys. VI.13. Krzywa krańcowej przykrości pracy

Rys. VI.14. Krzywa podaży pracy pojedynczego pracownika

czasu wypoczynku. W pierwszym przypadku mamy do czynienia z efektem substytucyjnym wzrostu płacy (ponieważ zachodzi substytucja wypoczynku przez pracę), natomiast w drugim przypadku z efektem dochodowym. Na rys. VI. 14 krzywa l\_tr ma początkowo nachylenie dodatnie. Oznacza to sytuację, w której efekt substytucyjny przewyższa efekt dochodowy. Jednak gdy stawka płacy osiągnie pewien relatywnie wysoki poziom, efekt dochodowy może przewyższać efekt substytucyjny. Oznacza to, że pracownik - traktując osiągnięty już poziom dochodu jako w pewnym sensie wystarczający - będzie dążyć do skrócenia czasu pracy na rzecz zwiększenia czasu wolnego. W tej sytuacji krzywa P_d ulegnie zagięciu wstecz*’, co pokazuje rys. VI. 15.

Rys. VI. 15. Zagięta wstecz krzywa podaży pracy pojedynczego pracownika

Powyżej punktu A, czyli po przekroczeniu stawki plac P„, każdy wzrost stawki plac powoduje zmniejszenie podaży pracy przez pracownika. Poniżej punktu A krzywa P_{l/, ma nachylenie dodatnie, a powyżej tego punktu nachylenie ujemne.

Lepsze zrozumienie dokonywanego przez pracownika wyboru między czasem pracy a czasem wolnym (który jest równocześnie wyborem między dochodem i konsumpcją a wypoczynkiem) oraz działania substytucyjnego i dochodowego efektu wzrostu płacy ułatwić może rysunek VI. 16, oparty na przykładzie liczbowym.

Zakładamy, że pracownik ma do dyspozycji 24 godziny w ciągu doby, które może teoretycznie rzecz biorąc przeznaczyć w całości na pracę lub wypoczynek,

" Por. M. Blaug, Teorio ekonomii. Ujęcie retrospektywne. Warszawa 1994, s. 325-326.