img084

Wśród typologii postaw rodziców warto wymienić podział zaproponowany przez L. Kramera ¹ Autor wyróżnia następujące postawy rodziców*

—    akceptację i miłość,

—    jawne odrzucenie,

—    nadmierne wymagania (perfekcjonizm),

—    nadmierna opiekuńczość.

Jak widać, jedynie pierwsza z wymienionych postaw jest prawidłowa cechuje się miłością i akceptacją dziecka, a uzewnętrznia się poprzez wspólne z nim zabawy, pieszczoty, okazywanie autentycznego zainteresowania jego sprawami. Takie kontakty dają dziecku poczucie bezpieczeństwa i bliskich, serdecznych więzi rodzinnych.

Pozostałe postawy, opisywane przez L. Kramera, cechują się nieprawidłowym stosunkiem do dziecka. Jawne odrzucanie, niechęć, a nawet wrogie do niego uczucia wyrażają się w zaniedbywaniu dziecka, w braku podejmowania jakichkolwiek działań zbliżających dziecko i rodziców, a konsekwencją takiej postawy jest nieprawidłowy rozwój emocjonalny dziecka, występowanie u niego reakcji agresywnych czy tendencji do działań przestępczych. Nadmierne wymagania rodziców prowadzą do sytuacji, w której dziecko po to, aby było przez nich akceptowane, musi podporządkować się oczekiwaniom z reguły zawyżonym w stosunku do jego możliwości. Często spotyka się ono z nadmiernym krytycyzmem i negatywną oceną swojego działania. Postawa nadmiernie opiekuńcza polega głównie na zbytnim pobłażaniu i chronieniu dziecka, co prowadzi do braku samodzielności, opóźnia dojrzewanie społeczne, prowadzi do emocjonalnego podporządkowywania się rodzicom.

Inny model postaw rodziców opisuje A. Roe *. Autorka wyodrębnia dwie główne postawy rodziców chłodu i ciepła. Uczucie ciepła wyraża się poprzez akceptację, która może być dawana dziecku jedynie okazjonalnie (akceptacja przypadkowa) bądź może wyrażać się stałym ciepłym ustosunkowaniem do dziecka towarzyszącym każdej jego działalności (akceptacja kochająca). Chłód emocjonalny wyraża się unikaniem kontaktów z dzieckiem, prowadzącym do zaniedbywania go lub całkowitego odrzucenia uczuciowego.

Oprócz unikania i akceptacji autorka wyróżnia koncentrację uczuciową na dziecku, wyrażającą się nadmiernymi wymaganiami stawianymi przed nim lub nadmierną opiekuńczością.

Krytyczną ocenę przedstawionych wyżej typologii postaw rodzicielskich przeprowadziła M. Ziemska ² Autorka wskazuje na fakt, że zawierają one zbyt mało opisów pozytywnych ustosunkowań się rodziców do dziecka.

¹ Podaję za M. Ziemską: Postawy rodzicielskie i ich wpływ na osobowość dziecka. W: Rodzina i dziecko. Warszawa 1980, PWN, s. 171. Por. także: J. Rembowski: Rodzina w świetle psychologii. Warszawa 1978, s. 161 oraz K. Pospiszyl: Psychologiczne... jw.

* M. Ziemska: Postawy... jw.

121

1

Podaję za K. Pospiszyl: Psychologiczna analiza wadliwych postaw społecznych młodzieży. Warszwa 1973, PWN.