46103 SDC11398

Rys. 7. Model typologii postaw rodzicielskich właściwych i niewłaściwych

Główne postawy właściwe znalazły się na obwodzie koła, gdyż postawy te nie tylko nie wykluczają się wzajemnie, ale zwykle współwystępują ze sobą i harmonijnie współistnieją. Ten, kto akceptuje swoje dziecko, to współdziała z nim i darzy je zaufaniem i swobodą oraz uznaje jego prawa i miejsce w rodzinie bez przeceniania czy niedoceniania jego roli. Poszczególne z tych postaw mogą jedynie występować w różnym nasileniu u różnych osób: np. ktoś bardziej współdziała z dzieckiem, inny daje mu większą swobodę, jeszcze inny kładzie większy nacisk na demokratyczne współżycie w rodzinie.

Przy wyróżnieniu podanych właściwych postaw jako odrębnych głównych typów pomogła także analiza j głównych typów niewłaściwych postaw rodzicielskich, które jako „nieprawidłowe”, „zakłócające” wzajemne stosunki między rodzicami i dziećmi narzucają się obserwatorowi z większą siłą i są łatwiejszym obiektem dla analizy. Jak możemy odczytać z podanego modelu, każdej z wyróżnionych postaw prawidłowych odpowiada przeciwna jej postawa nieprawidłowa — a więc akceptacji — odtrącenie, współdziałaniu — unikanie, rozumnej swobodzie — nadmierne ochranianie, uznaniu praw — zbytnie wymaganie, zmuszanie, korygowanie. Jak widzimy, poszczególne postawy właściwe i niewłaściwe tworzą przeciwstawne pary, co ma znaczenie przy oddziaływaniu na postawy rodzicielskie, jak to wykażę w końcowej części pracy.

Równocześnie jeśli zestawimy rysunki 6 i 7 okaże się, że lewa strona obrazuje niewłaściwe postawy rodzicielskie, powstałe na podłożu nadmiernego dystansu uczuciowego wobec dziecka, a prawa — uformowane na podłożu nadmiernej koncentracji uczuciowej na nim. Natomiast góra prezentuje postawy związane z uległością, a dół — postawy związane z dominacją rodziców.

Prawidłowy kontakt z dzieckiem kształtuje się dzięki zrównoważeniu uczuciowemu rodziców. Należałoby wpisać je na rysunku 5 w środku skali emocjonalnego stosunku do dziecka oraz w centrum rysunku 7, w kole, na którego obwodzie zostały umieszczone prawidłowe postawy.

Obecnie zajmiemy się charakterystyką niewłaściwych postaw rodzicielskich oznaczonych na naszym modelu na wierzchołkach kwadratu. Jak już wspominałam, na każdą z głównych postaw nieprawidłowych składa się szereg postaw cząstkowych. Każda z cząstkowych postaw wchodząca w skład głównej obejmuje pewne charakterystyczne dla niej zachowania rodzicielskie. Zanim przedstawię je w zarysie, dodam tylko, że wyróżnienie postaw cząstkowych nie tylko umożliwia opis typu niewłaściwej postawy, ale także stanowi jedną z podstaw dla jej rozpoznania, a więc diagnozy.