IMGx89

ny przedmiot może budzić w człowieku określone reakcje nie tylko o charakterze intelektualnym, ale również reakcje emocjonalne, które warunkują zajęcie określonej postawy wobec poznanego przedmiotu lub podmiotu, która jak wiadomo może być pozytywna, negatywna lub obojętna. W takim znaczeniu rozumie również postawę R. B. Cattell określając ją jako reakcję podmiotu na sytuację bodźcową¹³. Zdaniem E. R. Hilgarda przez postawę należy rozumieć „pozytywne lub negatywne ustosunkowanie się do pewnego przedmiotu, pojęcia lub sytuacji, jak również gotowość do reagowania w pewien z góry określony sposób na te (lub związane z nim) przedmioty, pojęcia lub sytuacje”¹⁴.

Z dotychczasowych analiz widzimy, że treść terminu „postawa” jest bardzo bogata. Poznać czyjąś postawę, znaczy posiadać spory zasób wiedzy o danym człowieku. E. R. Hilgard jak również R. B. Cattell zwracają uwagę na sytuacje bodźcową. Weźmy ponownie dla przykładu doskonałego buddystę oraz człowieka żywej wiary (św. Franciszek z Asyżu); jeden i drugi doświadczają tych samych bodźców zewnętrznych świata przyrody, a jednak odbierają je w innym znaczeniu, powodem tego jest postawa. Pierwszy to homo religiosus. drugi to homo novus. Już na tym przykładzie widzimy różnicę pomiędzy postawą religijną a postawą wiary. Na sposób odbierania bodźców wpływają zatem nie tylko czynniki intelektualne, wolitywne, zmysłowe, emocjonalne, ale również motywacyjne i nieświadome. Ktoś może na przykład żywić w sobie nienawiść do Kościoła świętego, chociaż trudno mu odpowiedzieć na pytanie, dlaczego go nienawidzi. Można wysilać się, by Chrystusa wykreślić z. historii, tylko dlatego, że jest radykalny, że domaga się wiary w Siebie, zmiany postawy lub też dlatego, że komuś trudno w Niego uwierzyć.

Trzeba jeszcze zwrócić uwagę na element stałości postawy, jest to wprawdzie stałość o charakterze względnym, nie mniej zauważamy, że człowiek reaguje wobec raz poznanego przedmiotu względnie tak samo. Postawa bowiem nie jest czymś, co łatwo ulega zmianie. W poszczególnych szkołach psychologicznych nietrudno zauważyć, że pragną oni w terminie „postawa” widzieć względną stałość, nie znaczy to jednak, by postawa w ogóle nie ulegała zmianie. Nabywa ona pewnych struktur w procesie progresywnej personalizacji. Postawa może również ulec nagłej zmianie, dowodem tego są tzw. gwałtowne nawrócenia. Nie brak takich gwałtownych zmian postawy na kartach Nowego Przymierza¹⁵.

“ Por. Personality and Motivation. Structure and Measurmenl, Champflign, New York 1057, s. 443.

^w Wprowadzenie do psychologii |tl. z jęz. ang. J. Radzicki], Warszawa 1967, s, 834.

^Is Można lutuj dla przykładu podać Apostoła Pawia (por. I)/ 9, 1-19), Zacheusza (t k 19. l-10), łotra na krzyżu (por. ł.k 23, 39-43). Zmiana postawy u Apostołow w Dzieli Zesłania Duchu Świętego (por. Dz 2, 1 17). /.miana postawy może mieć równic/ charakter powolny (por. J 3, 101; 19. 39).

21