K �jna DIALEKTY POLSKIE78934

132

procesowi temu uległy gwary: 1) na terenie Sieradzkiego, które stanowiło jedną z dawnych ziem wielkopolskich i chociaż w czasach Kazimierza i Łokietka nie zostało związane z Wielkopolską, było uważane za część tej dzielnicy (Kat 85) oraz 2) w złączonej z nim pod koniec XIV wieku ziemi wieluńskiej, utworzonej z śląskich do XTII wieku okolic Kępna i Ostrzeszowa oraz z należącej razem z nimi do Wielkopolski dawnej kasztelanii rudzkiej (Kat 87). Ka te pierwotnie w ielkopolskie lub śląskie terytoria ziemi wieluńskiej i podobnie na okolice Lublińca rozprzestrzeniła się typowo małopolska tendencja do zastępowania -y przez -k dopiero po oderwaniu na przełomie XIV i XV wieku Ziemi AYieluńskiej od Wielkopolski i nawiązanie ściślejszych kontaktów ludności Małopolski z ludnością obszarów sieradzko-wieluńskieh. Ka tych terenach mieszania się i przenikania osadniczych prądów malopolsko-wielkopolskich lub śląskich wytworzyły się gwary przejściowe, w których ustaliły się między innymi mazo-wiecko-rnałopolskie mazurzenie i małopolska wymiana -y w -k. Wystąpienie tu wymienionych cech małopolskich wcale nie dowodzi pierwotnej przynależności Sieradzkiego i Wieluńskiego do obszarów zamieszkiwanych przez ludność wiślańs kiego zespołu plemiennego, ani nie musi być wystarczającą podstawą zaliczania tego regionu do zespołu gwar małopolskich.

§ 23. Zastępowanie lub unikanie % w grupach spółgłoskowych

Zastępowanie y przez k lub / w grupach spółgłoskowych mogło być spowodowano nie tylko słabą artykulacją szczelinowej tylnojęzykowej w wygłosie, ale także procesami dysymilacji, zwłaszcza w zespole dwu szczelinowych. Stąd k na miejscu y w grupie yj wyrazu ćpikS i pochodnym od tej formy śpikleś ustaliło się nie tylko na znanym z wymiany -y -k (zob. s. 130) diulekcie małopolskim, gdzie zastąpienie śpi*3 przez śpikś zapobiegało identyfikacji z śpiś (2. sg. od spać), ale też na innych obszarach dialektalnych w zasięgu 15A, czyli prawie po linię Krasnystaw — Lubartów — Garwolin — Grójec (Dej 298) — Płońsk — Lubawa — Sztum (MAGP 63). Taką samą dysymilację jednej z dwu szczelinowych spotyka się w innych wyrazach na terenie gwar małopolskich, np. kśdn, kSoukać, kśabęsc, liksy, veśk (por. Dej 36, 472, 331, 299, 292), a nawet tu i ówdzie także poza Małopolską (Kit IV 325).

Podobnym procesom dysymilacji ulega w wielu gwarach y tworzące grupę ze spółgłoską/. W gwarach ze słabą artykulacją y, a zwłaszcza tych, które przeprowadziły zastąpienie -y przez -k, Avymiana yf kf Arystępuje powszechnie lub przynajmniej częściej niż poza terenami objętymi tą właściwością. Lustrują to zasięgi formy kfdlić 15B, sięgające po Brzozów, Łańcut, Lublin, Puławy, Grójec, Łowicz, WłoszezoAvę, Kluczbork. Opole,