K �jna DIALEKTY POLSKIE78954

152

Wrześnię (Czeszewo), Gniezno (Czerniejewo, Dziekanowice, Ujazd), Wą-grówiec (Popowo Kościelne, Stępuehowo, Mokronosy, Panigródz) oraz zachodnią część po w. szubińskiego (Mieezkowo) i Noteć po Ujście (zob. Tom 21). Na północ od Noteci (na Krajnie) yi (^ y * yliy) występuje w niektórych wsiach od okolic Piły (Byszki) po Łobżenicę (Podróżna, Piesna), Sępólno Krajeńskie (Lutowo, M. Cerkwica) i Kamień Krajeński (Orzełek), a nawet spotykano ten dyftong w Wąwelnie koło Nakla (Zag 24), zob. 35C. Proces ten musiał dokonać się po stwardnieniu i' £' ć' 5' ć j' f i przejściu 'i w y, a więc nie wcześińej jak po XYI wieku.

Dyftongiczne lekko zwężające się ku końcowi yi w zgłoskach akcentowanych: myis, myisy, psyi, zlyi, ale dobry mają gwary koło Suwałk. W południowej Małopolsce (na terenach dawnej Busi Czerwonej) y chyli się dość wyraźnie ku e: ryba, zwłaszcza przed N: syn, dymić (Nit; IY 29).

§ 40. Rozszerzenie i/lub cofnięcie artykulacji y przed ^półotwartymi

płynnymi (Z Z)

Omówione typy kontynuantów psł. *y mogły ulegać pewnym zmianom pod wpływem sąsiedztwa spółotwartych. Procesy te, polegające zwłaszcza na rozszerzeniu artykulacji dokonywały się późno i nie zawsze konsekwentnie. Rozszerzenie artykulacji w grupie yr, której samogłoska zrównała się z na jbliższym jej artykulacyjnie pochylonym e (yr er), musiało się dokonać po zaniku iloczasu i wytworzeniu się e na miejscu e, skoro na miejscu *pyń>. syn, roztyrba, ćctyri w gwarach nie występują kontynuanty jasnego e typu serce, śmerć (zob. s. 148), lecz kontynuanty typu peś, sćr, rosterlea, ć(e)lery.

Rozszerzenie samogłoski y przed spółgłoskami nosowymi (yN), najczęstsze w typach fleksyjnych instr. pl. dobremi, wieosnemi czasy, pióry pierzUwemi (~*dobry-jhni) były tak niekonsekwentne, że Kopczyński mylnie interpretując oboczność -ymi || -emi wprowadził bezpodstawne ich przypisanie poszczególnym rodzajom. Te oboczności mogły być w dużej mierze wywołane wyrównaniami do instr. sg. dobrem (=£=*dobre-jemb). niemniej jednak wpływ spółgłoski nosowej na rozszerzenie yN do <LY był tn niewątpliwy. Do dziś możemy obserwować rezultaty tego wpływu na całej północy od Borów po Mazury, a także na południe od nich na Kujawach i części Mazowsza, gdzie końcówki dat., instr. pl. -ym, -ymi nie tylko rozszerzyły się do -em. -ćmi (Nit IY 68), ale nawet te ich postaci wpłyną na powstanie końcówek gen. pl. -ey: tey dobrćy (zob. 218).

W pozycji przed spółotwartymi płynnymi 11 kontynuanty psi. *y bywają w wielu gwarach takie same jak w pozycjach niezależnych, tak że na przykład formy mazowieckie byli, bili, kaszubskie bele 'byli’ czy wielkopolskie by iii różnią się od typów ribi (zob. 25A), rebe (zob. 25B), ryibyi