K �jna DIALEKTY POLSKIE789

cmkiem izoglosy, która oddzielała tereny litewskie, pn.-zach.-polskie i łużyckie z zachowaniem bezdźwięcznej w kruSa od dialektów białoruskich, pd.-wscli.-polskich i słowacko-czeskich z udźwięcznionym typom yruś{k)a.

§ 8. Zatrata dźwięczności v v po spółgłoskach bezdźwięcznych

Przejście u v f w typach tfói, sf&i, kfat. yjala, yfala tie, które obejmuje dziś wschodnią część Polski po Ostródę, Rypin, Wąbrzeźno, Chełmno, Bydgoszcz. Inowrocław, Turek. Wieluń, Namysłów, Opole, Prudnik, Koźle, Gliwice, Żywiec, Nowy Targ, Nowy Sącz. Tarnów. Brzozów, Rzeszów, Kolbuszowa, Biłgoraj, Zamość, Chełm. Radzyń, Białystok, Augustów. Olecko, Giżycko, czyli w zasięgu 3A, (por. MAGP 595). dokonało się po wymianie odziedziczonych z psł. szczelinowych dwuwargo-wyoh u- w na spółgłoski wargowo-zębowe v v. W języku prasłowiańskim sonant u jako głoska ..spółotwarta" — odznaczająca się swobodą i równocześnie ograniczeniem (przez osłabienie) wydechu — nie należał do spółgłosek właściwych, które wymawia się z wyrazistą przeszkodą wydechu. Zamiana tej głoski w pozycji przed samogłoską na -w polegała na wytworzeniu się dość niezdecydowanej szczeliny między dwiema wargami. Tak powstałe dwuwargowe w było bardziej podobne przez udział warg i położenie tyłu języka do osłabionego wydechowo u niż do spółgłoski wytwarzanej przez tarcie powietrza w szczelinie. Ten na wpół samogłoskowy charakter «* if> sprawił, że nie miały one bezdźwięcznych odpowiedników. Bezdźwięczny bowiem prąd powietrza nie mógł w utworzonej przez dwie wargi szczelinie wytworzyć na tyle wyrazistego i donośnego tarcia, aby stanowiło ono zespół szmerów równy zjawiskom akustycznym innych szczelinowych. Dłuższe utrzymywanie się mającego charakter samogłoskowy i nie zmieniającego przez to dźwięczności poprzedniej spółgłoski (np. mój, twój nie zmieniło się w zwój, dwój) dwuwargowego w na zachodzie Polski i terenach przyległych (połab., łuż.. pn.czes.), wpłynęło na zachowanie dźwięczności po spółgłoskach bezdźwięcznych nawet po przejściu ww ~zvv: Miii, tafii, yvaya, yóila, uatvo, Mat. Dźwięczne kontynuanty >o w po bezdźwięcznych występują też na wschodnich i pd.-wscli. peryferiach polskiego terytorium językowego, utrzymane tu pod wpływem sąsiednich dialektów białoruskich i ukraińskich, w których podobne do •m dwuwargowe w utrzymuje się względnie przechodzi w y (przed spółgłoską i w wygłosie) lub w u (na początku wyrazu), np. bł.rus. karowa — karouka, halatca — halouka, ya jić u skolu; ulcr. kroy., prauda, yMy — usiy, wćera — nćora — uóora. Ten typ kontynuantów w spotyka się w wielu gwarach ziem zachodnich i północnych {wrocławski, prauda, kreijny, na peuno, turni, kabat). Podobny stan musiał panować dłuższy czas na obszarach