S Górski Metodyka Resocjalizacji

WYKOLEJENIE SPOŁECZNE

Istnieje w naszym społeczeństwie dość znaczna liczba osób. których postawy, sposób zachowania i styl życia znacznie odbiegajq od przyjętych norm i standardów, budzqc ogólnq dezaprobatę ze względu na nierzadko znacznq szkodliwość społecznq.

Dotyczy to także dzieci i młodzieży, co dla wychowania stanowi problem szczególnie ważny, zwłaszcza w odniesieniu do nieprzestrzegajqcych norm prawnych nieletnich i młodocianych gitowców, gwałcicieli, włamywaczy. a także nie ściganych przez prawo, lecz narusza-jqcych etyczne i obyczajowe normy alkoholików, narkomanów, hipisów (dzieci-kwiaty). nie uczqcych się i nie pracujqcych „urodzonych w niedzielę'*, skłóconych z rodzinę, szkołę i wszelkimi uznanymi autorytetami „indywidualistów’* itd.

Ogólnie nazywa się tych często jeszcze bardzo młodych ludzi młodzieżę trudnq, niedostosowana lub wykolejona społecznie. Wychowanie dziewczęt i chłopców tej kategorii nastręcza poważne trudności rodzicom, nauczycielom. wychowawcom. Staję oni przed niebagatelnym problemem: jak postępować, żeby w sposób trwały zmienić charakter tych młodych ludzi?

Odpowiedź na to dość zasadnicze pytanie wymaga nieco dokładniejszego przyjrzenia się. społeczno--osobowościowemu podłożu, a szczególnie skomplikowanym mechanizmom i czynnikom powstawania tego negatywnego zjawiska, jakim jest wykolejenie społeczne młodzieży.

SOCJALIZACJA, NIEDOSTOSOWANIE I WYKOLEJENIE SPOŁECZNE

Życiowa działalność człowieka w znacznej mierze zwięzana jest z pełnieniem przez niego wielu ról społecznych, takich jak np. rola dziecka, ucznia, kolegi, pracownika, męża. ojca, Polaka itp.

Pełnienie' roli społecznej polega na wykonywaniu przypisanych jej czynności, zgodnych z oczekiwaniami społecznymi. Inne sq oczekiwania zwiqzane z ro!q ucz-nio, od którego oczekuje się dobrych wyników w nauce i przestrzegania przepisów „kodeksu uczniowskiego’', a inne wiqżq się z rolq ojca. od którego wymaga się odpowiedniej opieki i kontroli nad dzieckiem, zaś jeszcze inne dotyczq roli Polaka, który winien utożsamiać się ze swoim narodem. Oczekiwania te, zawierajqce się w poszczególnych rolach, nazywane sq społecznymi dlatego, że wyrażojq interesy i intencje nie indywidualne, lecz całych określonych zbiorowości ludzkich.

W joki sposób odbywa się proces nabywania umiejętności pełnienia ról społecznych? Proces ten, określany jako socjalizacja, przebiega zawsze w jakimś kontekście społecznym. Wychowanie, którego zadaniem est przysposobienie jednostki do pełnienia ról społecznych. nigdy nie jest sprawq tylko indywidualnego kon-‘.aktu wychowawcy i wychowanka. Na proces ten skła-dajq się bowiem różnorodne oddziaływania społeczne. :zego wynikiem jest wypadkowa wszystkich działajqcych 10 jednostkę sił skłaniajqcych jq do przyjmowania różnych ról społecznych.

Drugq cechq procesu socjalizacji jest to, że odbywa się on w warunkach kontroli społecznej, która polega na •pontonicznym reagowaniu otoczenia na różne zachowania się jednostki. Zachowania niezgodne z obowiq-:ujqcq ro!q spotykajq się z różnymi formami sankcji kar), natomiast zochowania odpowiadajqce oczekiwaniom sa aprobowane (nagradzane). Dzięki takiemu dzia-aniu kontroli społecznej jednostka orientuje się, jakie ;q wymagania danej roli oraz odróżnia, które zacho-vania sq. a które nie sq aprobowane. Kontrola spo-sczna, za pomocq reakcji aprobaty i dezaprobaty, skła-łia więc jednostkę do poszukiwania zazwyczaj metodq .prób 1 błędów”, takich form zachowania się. które byłyby zgodne z wymaganiami danej roli społecznej i jako akie dostarczałyby jednostce gratyfikacji (nagród).

W ten sposób człowiek uczy się przewidywania pozy-ywnych i negatywnych reakcji otoczenia oraz przejawiania takich zachowań, które przynoszq mu oczekiwa-