Warzywnictwo007

PODSTAWOWE WIADOMOŚCI

W Polsce uprawia się około 60 warzyw, które ze względów praktycznych są podzielone na grupy o podobnych cechach. Podział na grupy zastosowany w skrypcie wynika z tradycji i jest oparty na systematyce botanicznej i sposobie uprawy.

Poszczególne warzywa to z reguły gatunki botaniczne. Niektóre z nich są jednakże odmianami botanicznymi jednego gatunku, jak na przykład prawie wszystkie warzywa kapustne, albo obejmują dwa gatunki, jak na przykład fasola.

Odmiana botaniczna jest jednostką systematyczną w obrębie gatunku, charakteryzującą się określonymi cechami morfologicznymi. Cechy te ukształtowały się w warunkach naturalnych i są dziedziczne. Różnice morfologiczne między poszczególnymi odmianami są bardzo wyraźne. Odmiany botaniczne łatwo krzyżują się między sobą, dają płodne potomstwo i trudno je odróżnić na podstawie morfologii nasion. Przykładem odmian botanicznych wśród warzyw mogą być rośliny kapustne, np. kapusta głowiasta, kalafior, kalarepa, kapusta brukselska i jarmuż. Odmiana botaniczna w systematyce roślin jest określana łacińskim słowem varietas, w skrócie var.

Odmiana uprawna albo inaczej użytkowa jest to zbiorowość roślin w obrębie botanicznej jednostki systematycznej o określonych cechach biologicznych, użytkowych i morfologicznych. Odmiany uprawne powstały na skutek działalności człowieka. Poszczególne odmiany mogą się różnić cechami morfologicznymi, na przykład wysokością roślin (rośliny karłowe, wysokie), wielkością, kształtem i barwą owoców, morfologią liści (kształt, barwa, powierzchnia). Te różnice morfologiczne są jednak z reguły znacznie mniejsze od tych, które charakteryzują odmiany botaniczne i ulegają dużej zmienności pod wpływem warunków środowiska. Cechy użytkowe odmian uprawnych, na przykład plenność lub długość okresu wegetacji, ulegają także pewnej zmienności. Powszechnie używanym na świecie terminem, ustalonym przez Międzynarodowy Kodeks Nazw Roślin Uprawnych dla odmiany uprawnej, jest cultivar (w skrócie cv.).

Odmiana musi się odznaczać odrębnością, wyrównaniem i trwałością. Rozróżnia się pojęcie odmiany ustalonej, zwanej krótko „odmianą” i odmiany mieszańcowej zwanej „mieszańcem”. Mieszaniec oznacza odmianę wytworzoną każdorazowo przez krzyżowanie form rodzicielskich nazywanych składnikami pierwotnymi mieszańca.

Cechy użytkowe, biologiczne i morfologiczne odmian ustalonych są dziedziczne, lecz ze względu na możliwość rozszczepiania się cech, przekrzyżowywanie się

7