WSP J POLM70

Język lump.inii - język normalki

177

niu 1980 roku w negocjacjach władzy ze strajkującymi stoczniowcami. Początkowo, gdy nie poddawano jej rewizji, osiągnięcie kompromisu było wykluczone; dążenie do niego równało się m.in. ograniczaniu tej właśnie przypadłości nowomowy, a niekiedy - dość radykalnemu jej przełamaniu. Anty-komunikacyjność wywołuje także reakcje po stronie podmiotu nowomowy, czyli władzy; pewne zachowania zdają się świadczyć, że władza, ograniczona przez właściwości słów, którymi się posługuje, traci zdolność rozumienia innych typów' mowy występujących w życiu publicznym (np. ataki sowieckie na publicystykę czeską, poprzedzające inwazję z 21 sierpnia 1968 roku śwńadczą, że ich dyspozytorzy nie rozumieli takich pojęć, jak demokracja” czy „wolność” w' ich właściwym sensie). Nowomowa jest ze swej istoty jednogłosem.

6. Nowomowa została tak ukształtow'ana przez tych, którzy ją praktykują, by w każdej sytuacji mogła pełnić rolę uniwersalnego metajęzyka i zarazem nie podlegać jakiejkolwiek metajęzykowej refleksji. Znaczy to, że przyznaje się jej prawo oceniania wszelkiego rodzaju wypowiedzi, stylów, języków, ale ją samą się chroni przed jakimkolwiek komentarzem (by nie wspominać o polemice), ma być używana w^r takiej postaci, w' jakiej funkcjonuje, a więc - przyjmowana bezkrytycznie. Ta dysproporcja między uniwersalną metajęzykowością (rzeczywistą bądź potencjalną) a uwolnieniem od wszelkiej metajęzykowy] nadbudowy sprawia, że nowomowa jest szczególnie cenna jako język oficjalny dla tych grup politycznych, które przyznają sobie wyłączną słuszność i prawo do oceniania i regulowania wszystkiego, co wchodzi w obręb życia społecznego. Ma być ona językiem najwyższym, stojącym ponad innymi - i w^r tym właśnie wyraża się jej totalitarna natura.

Język kampanii - język normalki

Nowomowa wprzęgnięta jest w systemie komunistycznym w rytm życia politycznego, toteż - zachowując swoje podstawowe właściwości - poddaje się różnorakim presjom, zależna jest od zmiennych sytuacji, a w' związku z tym, że podlega bezpośrednio centrum udadzy, które może sobie z nią poczynać w dużym stopniu arbitralnie, tak jest kształtowana, by spełniać te funkcje, które akurat najbardziej w danym okresie odpowiadają partu komunistycznej. W pewnych układach politycznych odznacza się za-mkniętością, która bezpośrednio wynika z doktryny marksizmu-lenini-zmu i ma niejako zapobiegać pojawieniu się w życiu publicznym wszelkiego rodzaju innych języków; tak właśnie działo się w okresie stalinowskim, kiedy do ustabilizowanego repertuaru środków' językowych, cieszących się