WSP J POLN25498

Nazwy miej.TCowe

417

nych i kulturowych: Górzany, Jeziorany, Wysoczany, Topolany, Zabłocice, Poddębice, Barciany, Zadworzany.

Etniczne nazw)' miejscowe 54 kategorią mało spoistą, zarówno od strony znaczeniowej (różne motywacje semantyczne), jak 1 formalnej. Wyróżnia je bądź proste przeniesienie etnicznej nazwy ludzi w formie liczby mnogiej na nazwę miejscową (np. Niemcy), bądź charakterystyczny dla nazw etnicznych (jeszcze jako grup ludzkich) formant -any (-ame) i •ice. Dominują przy tym nazw)' na -any, których jest w Polsce niemal trzykrotnie więcej niż nazw na -ice. Nazwy miejscowe tej kategorii występują znacznie rzadziej niż nazwy patronimiczne czy służebne. Jest natomiast rzeczą interesującą, że lokują się one głównie w Polsce środkowej i południowej (oraz na skrawku północno-wschodnim), podczas gdy Polska północna jest ich niemal zupełnie pozbawiona. O ile jednak w wypadku nazw służebnych wykazana została zależność nazw miejscowych od średniowiecznej organizacji służebnej,

0    tyle przy nazwach miejscowych etnicznych żaden związek z procesami gospodarczymi czy osadniczymi nie został wykryty.

Nazwy miejscowe rodowe oznaczały również pierwotnie mieszkańców' pewnej osady. Od poprzednio omówionych rodzajów nazw różni je to, że ich podstawy stanowią zbiorowe nazwy osobowe, tj. imiona lub przezwiska używane przez członków danego rodu lub te, jakimi ich określano. Są to zatem również nazwy miejscowe powstałe w wyniku przeniesienia (bez zmiany w' budowie) nazwy grup ludzi na nazwę osady. Nazwy rodowe występują zawsze w liczbie mnogiej, np. Bolesry, Wszebory, ale też Żbiki, Grochy, Rakojady.

W chronologii i układach geograficznych nazw rodowych na obszarze Polski nie ma tak wyrazistych zasięgów, jak w wypadku nazw patronimicz-nych czy służebnych. Można jednak wykazać, że istnieją regiony o większej

1    wcześniejszej ich żywotności oraz regiony, gdzie rodowe nazwy miejscowe pojawiają się później lub są mniej liczne. Pod względem liczby nazw' rodowych pierwsze miejsce zajmuje Mazowsze i Podlasie, następnie Łęczycko-Sieradzkie i Wielkopolska, dalsze miejsce Małopolska i Pomorze. Najmniej licznie występują nazwy rodowe na Śląsku.

Całe serie rodowych nazw miejscowych występują na Mazowszu: Poma-ly-Ducbniki, Poniaty-Jarnułty, Romany-Bobiy, Romany-Janki, Romany-Misze, Romany-Powije, Rormny-Wszeboiy itp. Stara nazwa rodowa wsi wraz z podziałem gruntów na działy cząstkowe zaczyna wchodzić w^r skład licznych nazw podwójnych, w których druga część powiela ten sam model, lecz już od innej nazwy zbiorowej. Stan ten jest szczególnie charakterystyczny dla Mazowsza w^r wieku XVI.

Jak wykazały badania, rodowe nazwy w'si pojawiają się już przed XIV wiekiem, a ich żywotność w późniejszych okresach stopniowo narasta. Druga liczniejsza fala nazw rodowych wystąpiła po wieku XVI, przede