wykłady z polskiej składni5

94 Wprowadzenie do problematyki zdania złożonego

B. ZS zostaje wstawione w pozycję konotowaną przez GV zdania nadrzędnego:

Jan dowiedział się, że kolega przyjechał

C. ZS zostaje wstawione do zdania nadrzędnego w pozycję nie konotowaną:

Jan przyjechał, ponieważ matka zachorowała

GN

Jan

GV

matka    zachorowała

przyjechał

Różnica między typem B i C polega na tym, że w B zdanie (Sent₂) jest konotowane, co symbolizuje strzałka.

Przedstawione schematy w sposób nieco uproszczony pokazywały główne operacje tworzenia zdań złożonych hipotaktycznie. Do rozróżnienia

trzech typów zdań hipotaktycznych wrócimy jeszcze w końcowej części wykładu.

Obecnie zaś przechodzimy do krótkiego omówienia zdań złożonych podrzędnie w koncepcji Klemensiewicza, która to koncepcja — jako obowiązująca jeszcze w szkole — musi być znana polonistom.

5. Klasyfikacja zdań podrzędnie złożonych w ujęciu Zenona Klemensiewicza

W klasyfikacji Klemensiewicza typy zdań złożonych zależne są od tego, jaki człon zdania nadrzędnego uzupełnia lub zastępuje zdanie podrzędne.

Strukturę zdania głównego możemy zapisać symbolami:

\

(C+A)

Subiekt + Yerbum + Obiekt

Adiectivum

przy czym pozycja verbum (orzeczenie) może mieć postać orzeczenia imiennego: łącznik (C) i orzecznik (A).

Zastąpienie któregokolwiek z tych członów przez zdanie podrzędne daje kolejne typy:

1)    Zdania podmiotowe dwóch typów: wyszczególniające i układowe:

Kto kłamie, źle czyni

To, że kolega złamał nogę, jest smutne.

2)    Zdania orzecznikowe (które zastępują część orzeczenia imiennego; całe orzeczenie werbalne, oczywiście, nie może być zastąpione przez zdanie):

Janek jest tym, na którego czekam.