Zdjęcie3991

240 Roxdzial 6. Metodologio badań naukowych nad itawiikicm dydebii

240 Roxdzial 6. Metodologio badań naukowych nad itawiikicm dydebii

i

• Powinno być reprezentatywna - pojawia się jednak wątpliwość czy dla populacji osób z dysleksją, czy dla populacji „normalnej’

Ważnym problemem z doborem grupy kryterialnej jest kwestii tępo, kto stawia diagnozę dysleksji - czy ma ona charakter zcwnętrnty,oyje» dokonywana przez samych badaczy. Przy diagnozie zewnętrznej-dokoit). wanej w szkole lub poradni - istnieje podwyższone ryzyko, ie jest straw cza lub nie ma jasno określonych kryteriów psychometrycznych.

W badaniach dotyczących dysleksji stosowane są różne sposoby da boru osób do badaó, najczęściej wykorzystuje się:

1)    kryterium rozbieżności: czytanie - wiek (poziom czytania poniżę norm wiekowych),

2)    kryterium rozbieżności: czytanie - IQ (poziom czytania poasę oczekiwanego na podstawie IQ),

3)    kryterium wyłączania - trudności w czytaniu, których nie da w wyjaśnić w oczywisty sposób,

4)    kryterium objawowe - dobór przesiewowy na podstawie anablt-bawioralnych (od prostej obserwacji po baterie wystandaryzomiyck * stów),

5)    dobór arbitralny - na podstawie przynależności do specy&or grupy - np. grupy uczęszczającej na terapię czy uczniów szkoły leniw tycznej,

6)    dobór eksperymentalny - grupa wyłoniona na podstawierpecjil nej procedury - np. „odporni" na typowy trening, nauczanie.

Dobór grupy kontrolnej, zwłaszcza w przypadku badaó dotyaęyi funkcji językowych dzieci z dysleksją, także jest przedmiotem wielu t» trowersji. Tradycyjnie w badaniach porównawczych dobiera óf |nipę m trolną w tym samym wieku, podobną do kryterialnej we wszystkich aspektach - oprócz poziomu zmiennej zależnej - czyli zazwyczaj bez irądioió w czytaniu i pisaniu. Im bardziej podobne są do siebie grupy bjtcridti i kontrolna, tym większe prawdopodobieństwo, że wykazane w badać: różnice między nimi są powiązane z dysleksją, a nie z jakąś przypsdtoM lub nieznaną konfiguracją innych zmiennych.

Bryant i Iinpey (1986) stwierdzili, że w przypadku badań dotytzf)d dysleksji stosowanie grup kontrolnych dobranych na podstawie wśfc chronologicznego (CA) jest obarczone znacznym błędem. Jeżeli bon* poziom czytania wpływa na inne sprawności fonologiane opróa ayu® to rezultaty badań porównawczych dotyczących przetwaizania fooofcp^ nego mogą wynikać po prostu z braku treningu tych funkcji przez czyt*®

Biyint i Impey {ibidem) oraz Stanóyićh (1986) zwrócili także uwagę _M io. żc poziom czytania ma niewątpliwie wpływ na rozwój słownika clzięc-ti,.i zatem wyniki badań pokazujące różnice między nimi i grupą konlrol-o]dobraną na podstawie wieku mogą być po prostu konsekwencją niższego poziomu czytania.

Zatem potrzebne jest odmienne podejście do grupy kontrolnej - labę, aby przez jej dobór zrównoważyć doświadczenie związane z czytaniem rgtupie kryterialnej składającej się z osób z dysleksją. Za najlepsze roz-siązanie uznano dobór grupy kontrolnej na podstawie poziomu czytania (RA), co zaproponował Bryant i Impey (1986), a następnie zostało pozytywnie zweryfikowane przez Snowling, Bryanta i Hulme‘a (1996a).

Poza tym wiek wiąże się ze zmianą stylów przetwarzania w czytaniu (Sprenger-Charollcs, Cole i Scrniclaes 2006) związanych z opieraniem się u poziomic leksykalnym (wyrazy) lub subleksyklanym (cząstki wyrazów, nzwyczaj fonologiczne). Taka zmiana w procedurach czytania następuje między 8. a 10. rokiem życia. Badania wykazały np., że efekt tzw. regularności (poprawność czytania wzrasta dla słów regularnych) jest istotny dla czasu przetwarzania w końcu klasy drugiej, z wiekiem stopniowo słabnie, li dwa lata później już nie występuje. A zatem w celach porównawczych hardziej korzystne będzie wykorzystanie grupy kontrolnej RA Pozwoli to u dokonanie ciekawych rozstrzygnięć klinicznych. Punktem wyjścia jest zdążenie, że pomiędzy dziećmi z dysleksją i kontrolnymi RA. a »akze we-raąuz grupy dyslektycznej, mogą istnieć dysproporcje w stosowaniu pro-adu leksykalnych i sublcksykalnych (czyli czytania na podstawie całości i cząstek wyrazowych). Na przykład w dysleksji fonologicznej możemy się |spodziewać braku równowagi z powodu przewagi procedur leksykalnych, li deficytu procedur subleksykalnych, w dysleksji powierzchniowej zaś odwrotnie (ibidem). Jeżeli znajdziemy taki sam wzorzec dysproporcji między I gotowanymi procedurami czytania w grupie z dysleksją powierzchniową [oraz grupie kontrolnej RA, możemy wnioskować, że dysleksją powierzchniowa jest opóźnieniem rozwoju umiejętności czytania, czytanie osób zdytiekają charakteryzuje się bowiem takimi samymi cechami jak czytanie słodszych dzieci. Natomiast jeżeli dysproporcja między procedurami Ick-r,żalną i subleksykalną w czytaniu różni się w grupie kryterialnej z dysJck-1)4 topologiczną i w grupie kontrolnej RA. może to oznaczać, że dysletaąa teologiczna charakteryzuje się cechami, które nie występują u innych asdb - a zatem można wnioskować, że czytanie w dysleksji fonologicznej odbiega od normalnych wzorców rozwojowych i może być uważane za za-