Zdjęcie3984

236 Rozdział 8. Metodologia badań naukowych nad zjawiiktent dyiklng

informacji czy deficytów sensoiyczno-motorycznych Badania z psycholingwistyki dotyczą:

•    cech i właściwości czynności czytania i pisania (modele czjiag i pisania) przebiegających bez trudności (np. model Sepnoun 2005);

•    cech i właściwości czytania i pisania w dysleksji - tempo, popia, ność, analiza i rodzaje błędów, znaczenie kontekstu (np. badaj Boder 1973 czy Snowling 2000, a także Sprcngcr-Charolles, Cole i Semidaes 2006);

•    sprawności językowych związanych z czytaniem i pisaniem (*uję. ciu rozwojowym - jako prognoza rozwoju umiejętności czyn* i pisania oraz w ujęciu porównawczym - w dysleksji i w nonnkj

-    sprawności fonologiczne (np. klasyczne badania Lftenae i wsp. 1967 czy Btyanta i Goswami 1992)

-    sprawności morfologiczno-składniowe (por. przegląd VeUnń; i Fletcher 2005)

•    sprawności komunikacyjnych osób z dysleksją (na przykład bada nia polskie Krasowicz-Kupis 1997), a także przegląd VcIIub: i Fletcher 2005;

| skuteczności metod terapeutycznych i profilaktycznych opartjci na treningach tunkcji językowych (np. Lundberg, Frost i Pelentr 1988);

•    związków zaburzeń mowy z dysleksją;

•    wpływu specyfiki języka i systemu ortograficznego na czytanie i pisanie w sytuacjach typowych i w dysleksji (Goswami 2001;Seymour 2005 i Caravolas 2005).

8.2.3. Badania z zakresu psychologii rozwoju

Badania z tego zakresu koncentrują się przede wszystkim na badane charakterystycznych cech rozwoju umiejętności czytania i pisania wat sprawności językowych powiązanych z tymi czynnościami. Zaowocosaly-głównie w wyniku badań interdyscyplinarnych, w powiązania z psycbotu gwistyką rozwojową - modelami rozwoju czytania i pisania z uwzględnić niem czynników prognostycznych dla sukcesu w tych sferach. Ponadto ba dania z zakresu psychologii rozwoju koncentrują się na szerzej pcjętt) gotowości szkolnej dzieci i jej uwarunkowaniach, a także na znaczeniu na wojowych czynników środowiskowych dla rozwoju komunikacji, także § semnej (np. badania znaczenia kontaktu dziecka z pismem),

8.2. Interdyscyplinarny charakter badan nad dytlcktją

227

Do badań prowadzonych w zakresie psychologii rozwoju należą:

•    badania epidemiologiczne (np. Rutter i Yulc 1975).

•    badania podłużne dotyczące rozwoju i zmian czytania (np. Miles, Hasłum i Wheeler 1998, w Polsce Sochacka 2002 czy Kraso-wicz-Kupis 1999).

•    badania dotyczące dynamiki objawów dysleksji - np. zmiany typu z fonologicznej na powierzchniową (np. Spreneger-OiaroUes, Cole i Serniclaes 2006).

8.2.4. Badania z zakresu psychologii klinicznej

Badania z zakresu psychologii klinicznej mają właściwie najdłuższą tradycję w badaniu dysleksji i innych zaburzeń uczenia się, co wyraźnie widać takie* Polsce. Dzisiaj właściwie trudno oddzielić je od badań prowadzonych * ramach wcześniej wymienionych dziedzin, choć podkreślenia wymaga to, że z punktu widzenia psychologii klinicznej interesujące jest analizowanie dysleksji jako zaburzenia w uczeniu się ze wszystkimi jego konsekwencjami. Badania w tym zakresie mają syntetyczny charakter, często łącząc elementy wcześniej wymienionych dziedzin, i obejmują:

•    wyjaśnianie patomechanizmu,

•    określanie obszaru zaburzeń,

•    związek z innymi zaburzeniami,

•    ustalenie kryteriów diagnostycznych.

Wiele z tych badań zostało omówionych w rozdziale pierwszym, a także w rozdziałach dotyczących metodologii i diagnozy.

8.2.5. Badania z zakresu psychologii poznawczej

Badania z zakresu psychologii poznawczej mają w zasadzie charakter uzupełniający i zwykle są prowadzone łącznie z innymi, jednak można powiedzieć, że akcent pada tu na procesy poznawcze zaangażowane w czytanie i pisanie w stanie prawidłowym i patologicznym. Należą tutaj:

•    badanie mechanizmów poznawczych czytania i pisania - tworzenie modeli, opis strategii,

•    badanie funkcji poznawczych warunkujących czytanie i pisanie, takich jak procesy sensoryczno-motoryczne. pamięć, funkcje wzrokowe, inteligencja, uwaga, tempo przetwarzania informacji.