9

22

zystencji”⁴³. Oznacza to, że antropologia filozoficzna zwraca się ku temu, co leży u podstaw wycinkowego poznania świata i skupia się jwokól pierwotnie danego w doświadczeniu fenomenu ludzkiej egzystencji (np. cierpienia), poddając go swoistemu dla niego badaniu.

Najpierw czyni to poprzez sztukę ostrożnego opisu i różnicującego oglądu • (czyli opis fenomenologiczny); dalej dzięki sztuce rozurrtienia, interpretacji ludz-' kiego bycia. Konsekwencją tak sformułowanej metodologii jest zainteresowanie nie tym, co w człowieku możliwy do obliczenia i uogólnienia na podstawie ilościo-wego opracowania wskaźników^ lecz tym, co wyraża jakość danego indywiduum, jakość szczególnej egzystencji człowieka i jego spraw, mianowici^zainteresowa-nie sensem jego życia. Rozpoznawanie sensu np. działalności wychowawczej jest czynnością toni nlyezną, wy ronią judnuUżu z doświadczalna /ukorzenionego w om-pini^Tak też poddanie badaniom np. doświadczenia cierpienia dziecka jest kontynuacją takiej postawy metodologicznej i potraktowaniem tegoż doświadczenia jako podstawowego dla kształtowania etycznej jakości ludzkiej egzystencji. Prowadząc refleksję wokół wychowania (a precyzyjniej wokół sensu tych doświadczeń człowieka, które towarzyszą w sposób nieraz nieuchronny jego wzrastaniu w dojrzałości własnej — osobowej i społecznej), należy oprzeć się na tych metodach, które służą, zdaniem autorki, odsłonięciu prawdy przedmiotu w charakterystycznym dla niego kontekście. Jeśli więc działalność wychowawcza jest wyrazem troski człowieka o jego duchowe trwanie oraz przynależność do pewnej ludzkiej wspólnoty kulturowej — przede wszystkim w kontynuacji wartości etycznych — to badacz tak postawionego problemu będzie posługiwał się meto-dą"odslaniającą sens owej troski oraz określał warunki ją umożliwiające. Będzie podejmował kolejne próby rozumienia (niekoniecznie zrozumienia), naświetlania ważnych i bliskich człowiekowi doświadczeń, które są zasadnicze dla konstytuowania się jego jako człowieka-osoby w interpretacji personalistycznej. Są to doświadczenia aksjologiczne kogoś, kto dojrzewa duchowo per se. Jednym z nich może być właśnie doświadczenie cierpienia, w którym daje znać o sobie ,jakość” człowieka. (Pytanie oczywiście, czy wszystkie cierpienia są dopuszczalne, czy człowiek może również sprostać cierpieniom określanych mianem „nieludzkich” i czy w wychowaniu cierpienie posiada jakiś ewoisty sens i z jakimi doświadczeniami jest on związany). ,,

l

II. HERMENEUTYKA

1. Hermeneutyka - historyczny zarys zagadnień

f

f Słowo „horintmouiyku” ((uchodzi z języku greckiego i związani; jent z osobą Hermesa pełniącego rolę posłańca bogów Olimpu, pośrednika między nimi a ludźmi¹. Do niego bowiem należał odpowiedni przekład wyroków i poleceń boskich na język ludzki. To, co jawiło się jako dalekie i niezrozumiałe — tak jak da-'lecy i niezrozumiali byli bogowie — miało stać się za sprawą słów Hermesa bliskie i jasne. Dokonując przekazu, musiał Hermes interpretować wyroki bogów, to znaczy objaśniać i czynić dostępnym ludzkiemu rozumieniu ich znaczenia skrywane nieraz pod symbolicznymi i wieloznacznymi wyrażeniami. Zadanie Hermesa polegało więc na ukazywaniu znaczeń. Do tego też w sensie najogólniejszym sprowadza się zadanie hermeneutyki.

Pojęcie „hermeneutyka” posiada wiele znaczeń. Według Coretha to: wypowia^ danie, oświadczanie, obwieszczanie, ogłaszanie, zwiastowanie, zapowiadanie, oznajmianie². Wszystkie te pojęcia zakładają jednakże wspólnie, że coś powinno zostać „uczynione zrozumiałym”, czy też „doprowadzone do zrozumienia”. O to chodzi w zasadzie w każdej wypowiedzi językowej, która pobudzając akt rozumienia chce uczynić coś zrozumiałym³.

Zasadniczo hermeneutyka dotyczy interpretacji tekstu, będąc techniką (lub inaczej — sztuką) jego objaśniania. Są jednak i inne obszaiy rzeczywistości, które poddają 6ię rozumieniu; gesty, zachowania, dzieła ludzkiej kultury: utwory muzyczne, obrazy, architektura. Wszystkie one dostarczają pewnej informacji o ich twórcy i wszystkie one mają dla człowieka jakiś sens⁴.

Hermeneytuka jako technika objaśniania tekstu była wykorzystywana przede wszystkim przez teologów żydowskich, islamskich oraz chrześcijańskich przy

1

   Według Doroszewskiego - Słownik Języka Polskiego — „hermeneutyka to nauka interpretacji tekstów dzieł literackich i źródeł historycznych. Hermeneutyka poprzez wyraz dąży do zrozumienia seniju”. Por. też A. Bronk, Rozumienie, dzieje, język, Lublin 1988, a. 26, a także F. Bania, F.K. Rothe, Wege der padagogischen Forachung, Bad Heidelbrun 1979, e. 22.

2

   Wielki Słownik Niemiecko-Polski, Warszawa 1970,1.1 i II.

3

² E. Coreth, Grundfragen der Ilermeneulik, Freiburg 19G9, s. 7. H.Danner podaje, źe pojęcie „hermeneutyka” było używane w trzech znaczeniach jako: wypowiadanie, objaśnianie, przedstawia

4

nie.