CCF20151117016

2. Inwencja retoryczna

1. Co wczoraj piłeś na imprezie?

Jest to pytanie podchwytliwe, jeśli skierowane jest do osoby, która twierdziła wcześniej, że na żadnej imprezie wczoraj nie była.

2. W jakich przypadkach wolno dzielić przez zero?

Jest to podchwytliwe pytanie postawione przez nauczyciela uczniowi, sugerujące fałszywe założenie, że istnieje możliwość dzielenia przez zero.

2.3.6. Wieloznaczność pytań

Często problem z udzieleniem odpowiedzi na pytanie jest wynikiem wieloznaczności pytania. Wieloznaczność może być wynikiem stosowania wieloznacznych słów czy wyrażeń, ale może być konsekwencją szyku użytych w pytaniu wyrazów. W języku mówionym wieloznaczność może być usunięta przez odpowiednią intonację, słowo pisane takiej możliwości nie ma.

Rozważmy pytanie Czy Joanna dArc zginęła na stosie? Może ono odnosić się do różnych założeń i kierować nacisk na różne człony pytania. W języku mówionym nacisk ten wyraża intonacja, w języku pisanym nie ma możliwości zróżnicowania wypowiedzi. Gramatyka polska nakazuje postawić partykułę pytajną czy na początku zdania, niezależnie od tego, jakiej części zdania dotyczy. Powoduje to wieloznaczność pytania. Przeanalizujmy podany przykład, podkreślając słowa, które można zaakcentować podczas wypowiedzi.

1. Czy Joanna d’Arc zginęła na stosie?

Podkreślając słowa Joanna dArc, wyrażamy założenie:

Ktoś (X) zginął na stosie.

Pytanie nasze jest zatem żądaniem uzyskania informacji na temat X. Sens tak rozumianego pytania można uwypuklić, dokonując zmiany szyku postawionego pytania przez postawienie kwestii wątpliwej na końcu pytania:

Czy na stosie zginęła Joanna dArc?

Pytanie można sformułować też inaczej, precyzyjniej, np. Czy tym, kto zginął na stosie, hyła Joanna dArc?

2. Czy Joanna dArc zginęła na stosie?

Założenie pytania: Joanna d’Arc była spalona na stosie.