img004 (4)

tradycja jawiła się pospolicie jako coś. co ZAitępuje człowiekowi rozum, zwalnia go z obowiązku refleksji. W rzeczywistości sprawa nie jest bynajmniej taka prosta, czego dowodem najlepszynt jest działalność samych obrońców tradycji zmierzająca (...) do maksymalnie racjonalnego uzasadnienia tradycji i czyniąca ją przedmiotem systematycznej refleksji¹⁰.

Właśnie tak - ani Tybctańczycy i Hawajczycy, ani Ku-akiutlowic i Inuici, ani Kazachowie i Mongołowie, ani mieszkańcy Bali i Kaszmiru nie chcą po prostu mieć tradycji, nic chcą o swojej tradycji zwyczajnie rozmawiać, nic wystarcza im swojej tradycji demonstrowanie. Ich własna tradycja nic może już być pozostawiona sama sobie: jest przedmiotem troski, walki, tłumy, czasem wręcz adoracji. Istnieje po to, by odróżniać od innych i stawiać ponad innymi. Ma być źródłem ekskluzywnej wiedzy i wymiernych korzyści finansowych. Opiekę nad kośćcem zbiorowej tożsamości coraz rzadziej i mnie chętnie ceduje się na ręce antropologów i badaczy innych specjalności przychodzących z zewnątrz, dzisiaj same społeczności zajmują się własnymi tradycjami, delegując doń swoich specjalistów.

\\Vraźnie dostrzega się przy tym specyficzne zabiegi, których rezultatem jest to, co cytowany już Szacki nazwał „tradycją tworzoną"¹¹, a co za Krickiem 1 lobsbawmcm¹* utarło się postrzegać jako „invented tradition". W obu przy padkach nic idzie o zwyczajne procesy idcalizacji pewnych elementów tradycji, ale o włączanie doń zachowań, wartości i symboli, które w rzeczywistości nic były jej częścią. Kiedy niepodległa Ghana odwoływała się do swojej rzekomej rzymskiej przeszłości, mieliśmy do czynienia z problemem, pisał Szacki, polegającym „nic tyle na tym, w jakim stosunku dany wzór pozostaje do rzeczywistej przeszłości grupy, ile na tym, jak ma się do jej aktualnych potrzeb i aspiru cji"^ł\ Ze starej, zdawałoby się, że zużytej już butelki wyłania się tym samym nowy dżin. Sytuacja ta upoważnia więc do powtórzenia tego,

^łt J. Szacki. Tr*Jy<f4 l‘rvt^JprobUffutyh. \X'arvŁiwj 1971. s. 165.

*' IłnJem. %. 179.

'*’ E. Iiobskawm, Intruduction: Inwnting Traditioni, w Tkt Jmeiition o) TraJt lion, E. Hobłbawm, T Kanger (cds.), Cambridge 19H1.

“ J. Szaiki, TrjJyc/ti,» 182.

80 PREFABRYiCACJA TRADYCH, PROMOCłA OZlEDZKTWA

co powiedziałem na temat kultur.- - koncepcji tradycji jest obecnie zlokalizowana. Stąd zaś bierze się pewność, że można i należy rozpatrywać tradycję w kontekście globalizacji, że jest to okazja do ujrzenia tych zjawisk i mechanizmów, które przy użyciu innego „słownika" byłyby niedostrzegalne bądź mało wyraźne.

GPS W IGLOOLIK

Pierwszym przewodnikiem po obszarze wspólnym dla tradycji i globalizacji będzie Claudio Aporta. Jest on wykładowcą na WSdziale Socjologii i Antropologii Carłeston Unk-ersity w Ottawie, który ostatnie lata poświęcił badaniom kanadyjskich Inuitów. Miejscem jego kolejnego pobył u na dalekiej Północy stała się tym razem niespełna póltoraty-sięczna osada o nazwie Igloolik. Tam właśnie, w sklepie spożywczym, Aporta spotkał się ze swoim 17-letnitn przyjacielem, mieszkańcem osiedla. Ten był wyraźnie zdenerwowany. Zapytany o powód, wyjaśnił, że ojciec poprosił go o odnalezienie skutera śnieżnego, który kilka dni wcześniej uległ awarii i został przezeń pozostawiony wiele kilometrów od osady. W gruncie rzeczy, ojcowska prośba nic była niczym szczególnym, podobne wypadki mają miejsce dość często. Co więcej, chłopak otrzymał od ojca ustne wskazówki dotyczące miejsca, które powinien odnaleźć, podano mu inuickie nazwy punktów orientacyjnych i odniesienia do kierunków wiatru. Całe popołudnie strawione na poszukiwaniach feralnej maszyny i kluczenie po okolicy pokrytej sypiącym zwykle o tej porze roku śniegiem nic tlały jednak rezultatów. Chłopak, choć bardzo się starał, wrócił z niczym. Stąd jego zdenerwowanie.

Traf chciał, że Aporta podróżował z ojcem chłopaka w dniu. gdy zepsuł się im ów skuter i co najważniejsze, zapisał miejsce porzucenia pojazdu w systemie GPS. Teraz mógł zatem bez większych problemów (używając najbliższej drukarki komputerowej) wydrukować mapę z zaznaczonym miejscem położenia skutera i dać ją zmęczonemu poszukiwaczowi. Następnego dnia, z mapą w ręku, chłopak bez trudu dotarł

GPS w Ioioouk 81