P1000082

1943

Wpływ na rozwój filmu czarnego miał także I niemiecki ekspresjomzm filmowy zaszczepiony = w Hollywood przez niemieckich reżyserów emi i grantów, uciekających do USA przed faszyzmem j lutza Langa, Billy’ego Wildera, Roberta Siod- 1 tnaka, Otto Premingera, Johna Stahla - ale także I francuski czarny realizm poetycki oraz hollywoodz- j kie filmy gangsterskie i horrory z lat 30. Robert G. I Port i no wskazuje również „Obywatela Kane’a” I (1941) Orsona Wellesa jako bezpośredni wzór j czarnego, filmowego obrazowania: ekspresyjny styl, j wyszukane oświetlenie, zaskakujące kadrowanie, j nielinearna struktura czasowa, narracja w pierw- ! szej osobie, moralnie dwuznaczny, wyalienowany j bohater, nastrój pesymizmu. Welles zrobił zresz- I tą później kilka klasycznych czarnych filmów - „In- j truza" (1946), „Damę z Szanghaju” (1948), „Do- I tknięcie zła" (1957).    i

Nie wolno także zapominać, że film czarny roz- j wija! się w czasie wyjątkowo dramatycznym dla ; USA: w okresie II wojny światowej, w którą Ame- i rykanie zaangażowali się po zbombardowaniu Pe-arl Harbor przez lotnictwo japońskie w grudniu j 1941 r., wyścigu zbrojeń nuklearnych, zrzucenia i bomby atomowej na Hiroshimę w sierpniu 1945 r., j zbudowania tej broni w ZSRR, podboju Chin przez j chińską czerwoną armię w latach 1945-1949, „polowania na czarownice” w samych Stanach od 1947 i r. Wszystko to sprzyjało poczuciu niepewności i zagrożenia, podskórnemu pesymizmowi i utrwaleniu mrocznej wizji rzeczywistości tak charakterystycz- j nych dla czarnego filmu.    j

Miejscem akcji tych filmów było wielkie mia- j sto, asfaltowa pustynia, w której żyli samotni lu- j dzie osaczeni przez mrok, przemoc i zbrodnię, j Miasto zostało malowniczo wystylizowane, równo- j cześnie fascynowało ponurą urodą sztucznych : świateł, mokrymi ulicami, błyszczącymi witrażami ; i pozornie nieograniczonymi możliwościami, ale j zarazem przerażało ciemnymi zaułkami, obskur- ; nymi mieszkaniami, atmosferą korupcji i przemo- ; cy, złem wypełzającym z każdego kąta. filmy j

„Krzyk miasta (1948) Siodmaka oraz „Noc i miasto (1950) Dassina opisywały w konwencji niemal paradokumentalnej grozę miejskiej egzystencji, ale także we wszystkich innych filmach, nawet tych najbardziej kreacyjnych, np. „Przychodził nocą”

(1949) Wer ker a, w którym zbrodniarz poruszał się kanałami, miasto przypominało Molocha ciągle pożerającego nowe ofiary.

Bohater filmu czarnego, bez względu na to czy był detektywem, policjantem, agentem FBI, gangsterem, czy też pospolitym przestępcą, reprezentował zupełnie nowy w kinie typ osobowości. Określano go mianem bohatera hemingwayowskiego, antybohatera, bohatera zbuntowanego. Użyczali mu swej twarzy Humphrey Bogart, Alan Ladd, Robert Mitchum, Richard Widmark, Burt Lancaster, Edward G. Robinson, Kirk Douglas, Glenn Ford

135