skanuj0002 (90)

Bardzo ważny wpływ na rozwój umiejętności literackich wywarła także podróż do Ameryki w 1876 r. Kalifornijski etap jego podróży zaowocował nie ty lko Listami z podróży i Szkicami węglem, ale Selimem Mirzą. Komedią z pomyłek. Przez stepy. Orsem oraz licznymi nowelami wiążącymi się z aktualną problematyką polskiego życia. Następnie, po powrocie do kraju, Sienkiewicz czerpał tematy do kolejnych nowel z notatek i wspomnień z podróży. Tak w 1880 r. powstało W krainie złota i Latarnik. a dwa lata później - Wspomnienie z Maripozy, a później Sachem.

Rok 1876 wyrwał zatem trzydziestoletniego literata /.dusznego i małostkowego światka Warszawy i przerzucił go na „drugą półkulę", do Stanów Zjednoczonych, Pieniędzy na wyjazd dostarczyła „Gazeta Polska" na poczet przyszłych honorariów za utwory. Blisko trzyletni pobyt w Ameryce, zwł. u Kalifornii nauczył pisarza cenić energię ludzką jako podstawową wartość człowieka i umocnił jego rozmiłowanie w przyrodzie. Oba te czynniki stale przewijały się w późniejszej twórczości.

Nowelistyka Sienkiewicza z lat 1876-1883 skoncentrowała się głównie wokół trzech istotnych zagadnień: jedne przedstaw iają w różnorodnych ujęciach życic polskiej wsi, inne zawierają amerykańskie wątki przygodowe, a w pozostałych utworach występuje rozpatry wana kwesta polska (np. Latarnik. Wspomnienie z Maripozy, Sachem. a także Z pamiętnika poznańskiego nauczyciela albo Bartek Zwycięzca czy Siewała tatarska).

Dw ie ostatnie nowele, a zwł. Siewała tatarska, stanowią również doniosły etap w twórczości Sienkiewicza, bo tworzą niejako atmosferę sprzyjającą narodzinom Trylogii. Choć od powieści pisanych „ku pokrzepieniu serc" rozpoczyna się „era” powieści, to nadal nie przestaje on tworzyć nowel. Najw ięcej jednak tych utworów - i to o tematyce fantastycznej, a często antycznej - powstało po roku 1900, a więc po Krzyżakach.

Tc 3 podstawowe kręgi tematyczne nowelistyki Sienkiewicza są następujące (to podział umowny, bo zwykle są to utworu wielotcmatyczne):

a.    TEMATYKA LUDOWA

pozytywistyczna tendencja i przekroczenie jej granic w Szkicach węglem 1876

-    Za chlebem 1880 Bartek Zwycięzca 1882

Osobno wyróżnioy BOHATER DZIECIĘCY W „NOWELACH LUDOWYCH”:

-    Jamiał 1878

Janko Muzykant 1879 - to pierwsze próby „unowocześnionej” nowelistyki wraz z nieco późniejszym Orsem; oba powstały w Paryżu; to nowele klasyczne, krótkie i skondensowane, o typowej koncentracji wokół: jednego zdarzenia, jednej postaci; charakteryzuje je nieobecność pozytywistycznego programu w odróżnieniu od wcześniejszej beletrystyki tendencyjnej

b.    PROBLEMATYKA PATRIOTYCZNA (polska) pojawia się na przełomie !. 70-tych i 80-tych i wysuwa się na plan pierwszy z. uwagi na sytuację polityczną kraju: wzrost napięć spowodowanych rusyfikacją i germanizacją, przy równoczesnym kryzysie pozytywizmu

Z pamiętnika poznańskiego nauczyciela 1879 - pierwsza w ersja: Z pamiętnika korepetytora Siewała tatarska 1880 egzotyczny temat historyczny i tradycje romanty czne: bohaterstwo wytrwałości; zwrot ku historycznej tradycji jako podstaw ie utrzymania świadomości narodowej Latarnik 1880

Wspomnienie z Maripozy 1882

c.    TEMAT AMERYKAŃSKI i nowele indiańskie

Ono 1879 posępny dramat cyrkowy ustępuje miejsca sielance Przez stepy 1878 - typowy western, „szkic z życia amerykańskiego"

Sachem 1883 - kompleks niemiccko-cyrkowy

Komedia z pomyłek - humoreska, farsa; szekspirowski tytuł

W krainie złota też western

3 fazy rozwoju nowelistyki Sienkiewicza okres I - obejmujący lata 1872-1875; okres II - lata 1876-1883

oba traktowane są też łącznie jako okres przed Trylogią (od 1872 - 83). które cechuje „eksperymeniatorski sposób tworzenia” i różne tematy, dominacja nowelistyki w twórczości pisarza

okres III - zaczynający się już po zakończeniu Pana Wołodyjowskiego i trwający nieprzerwanie do 1913 r.. a więc w dobie powstawania wielkich dzieł powieściowych (od Trylogii do W pustyni i w puszczy oraz Legionów). czyli no napisaniu Trylogii, w cieniu powieści „dla pokrzepienia serc” to około 30 tekstów, np. Organista z Pottikły (Kleń to „dorosłe” wcielenie Janka). Dwie łąki - legenda indyjska, Diokłes - temat grecki

Przeszły one drogę tematyczno-problcmowci przemiany: od utworów tendencyjnych (głoszących hasła „pracy u podstaw” i „pracy organicznej”) poprzez nowele o motywach z przeszłości narodu, następnie, amerykańskie (związane z podróżą do Nowego Sw iata), teksty o aktualnych problemach życia, do nowel antycznych. Z nowelistyką Prusa łącząjc motyw dziecka, motywy patriotyczne i ludowe.

_Osiągnięcia artystyczne nowelistyki Sienkiewicza w zakresie:

46