spiro1

28 Mi;i,foui> K. Simko

tych cech: zmienność społecznych i psychologicznych.cech społeczności ludzkich jest powiązana ze zmiennością kulturową i zależy od niej'.

Ponieważ jednak różni badacze różne robią założenia w odniesieniu nie tylko do dynamiki zmienności kulturowej, lecz również do zakresu zmienności kulturowej, można mówić o trzech podstawowych formach relatywizmu deskryptyw-nego. Będą one określane w toku niniejszej analizy jako odpowiednio: silna, umiarkowana i słaba. Mimo że, jak będzie można to zaobserwować poniżej, różnice między nimi są fundamentalne, wyjaśnię te różnice po analizie pozostałych dwóch typów relatywizmu kulturowego - normatywnego i episteinologi-cznego.

Relatywizm normatywny

Nadbudowany na relatywizmie deskryplywnym. relatywizm normatywny składa się właściwie nie z. jednego, ale z dwóch sądów. Jeden dotyczy samej kultury, drugi odnosi się do jej domniemanych społecznych i psychologicznych wytworów.

W odniesieniu do kultury założenie podstawowe brzmi następująco: ponieważ wszystkie standardy są tworzone kulturowo, nic ma /ramkulturowych standardów, na podstawie których można oceniać różne kultury na skali osiągnięć albo wartości. Co więcej, biorąc pod uwagę fakt kulturowej zmienności, nie ma powszechnie przyjętych pcmk u durowych standardów, na podstawie których mogą być one oceniane w oparciu o taką skalę. W skrócie - ponieważ, wszystkie sądy odnoszące się do relatywnych osiągnięć albo wartości różnych kultur są ctnoccntryczne. jedynym ważnym normatywnym sądem jest ten. że wszystkie kultury posiadają równą wartość. Ten sąd jest prawdziwy w stosunku do kultur całościowych (kultura niemiecka w porównaniu /. kulturą Hopi). do pojedynczych systemów kulturowych, takie jak religia (judaizm w porównaniu z milraizmem) i w odniesieniu do poszczególnych stanowisk kulturowych (monoteizm w porównaniu z. politeizmem).

Ponieważ każdy system kulturowy (religia. pokrewieństwo, nauka, etyka itp.) składa się zarówno z deskryptywnych, jak i ewaluacyjnych stanowisk, kiedy kulturowe stanowisko jednej grupy jest oceniane jako lepsze lub gorsze niż. alternatywne stanowisko innej grupy, wtedy ten sąd jest siłą rzeczy oparty na różnym wymiarze wartości albo osiągnięcia, w zależności od lego czy porównywane stanowiska są deskryptywne albo ewaluacyjne. Dlatego, podczas gdy deskryptywne stanowiska (np. „ziemia jest okrągła”, „czary powodują raka" itp.) są oceniane w wymiarze prawda - fałsz, są w takiej samej mierze, jak stanowiska ewaluacyjne (np. „kradzież jest niemoralna”, „atoniczna muzyka jest piękna” itp.) oświad-

¹ Sąd, który zdefiniowałem jako „deskryptywny kulturowy relatywizm" trzeba odróżnić od sądu - który może być zdefiniowany jako „kontekstualny relatywizm" - że znaczenie pewnej społecznej lub psychologicznej zmiennej jest zależne od (jest relatywne) całościowego kontekstu, w który jest wkomponowana.

czeniami wartości, prolerencji itp., a także są oceniane w wymiarze slns:.ity-nie-słuszny■ W związku z tym normatywny relatywizm kulturowy składa się w większości z dwóch podtypów zwykle określanych jako - odpowiednio - relatywizm ,kognitywny” i „moralny" (Jarvie 1984; Relatirism: Cognitiyc and Morał 1982).

Według relatywislów kognitywnych prawdziwe twierdzenia stanowisk deskryptywnych są relatywne w odniesieniu do kognitywnych standardów kultur. vv których są tworzone. W skrócie - cała nauka jest etnonauką. Stąd, ponieważ nowożytna nauka jest nauką zachodnią, jej prawdziwe twierdzenia (i kanony dowodzenia) są nie mniej kulturowo relatywne niż twierdzenia każdej innej etnonauki (Scholte 1984).

Według relatywislów moralnych twierdzenia stanowisk etycznych są relatywne w odniesieniu do moralnych standardów kultur, w których są tworzone. Tak jak w przypadku preferencji kulinarnych lub kanonów estetycznych, także i w przypadku kodeksów moralnych nie ma powszechnie przyjętych standardów, według których owe moralne kodeksy mogą być w sposób uprawniony oceniane w oparciu o skalę relatywnego osiągnięcia albo wartości.

Wracając teraz do potencjalnych społecznych i psychologicznych wytworów kultury, twierdzenie normatywnego relatywizmu brzmi następująco: ponieważ, nie ma powszechnie obowiązujących standardów ewaluacyjnych, każdy sąd odnoszący się do wzorów zachowania, typów poznania, emocji itp. różnych grup społecznych - osądy, takie jak: dobry lub niedobry, prawidłowy lub nieprawidłowy, normalny lub nienormalny itp. - muszą być odnoszone do zmiennych standardów kultur, które te osądy wytwarzają. Dlatego, na przykład, mimo że Kwakiullowie wykazują cechy, które według zachodnich standardów są paranoiczne, zgodnie ze standardami Kwakiutlów są normalne (Benedict 1999). Podobnie, jeśli uznać, że procesy logiczne, towarzyszące obrzędom magicznym Azande są sprzeczne z normalnymi kanonami logiki, niedopuszczalne jest traktowanie ich jako irracjonalnych, ponieważ, kanony logiki, jak wszystko, są kulturowo zmienne. W skrócie - ponieważ, każda logika jest e/wdogiką lub .vor/V;logiką, argumentowanie, że magia Azande jest irracjonalna, odzwierciedla zaledwie etnocentryczne preferencje zachodniej logiki (Barnes, Bloor 1982; Winch 1995). Pogłębiona analiza tej problematyki znajduje się w: Modes of Tliought 1973; Rationality and Relatirism 1982; Unirersals of Haman Thought 1981).

Relatywizm epis terno log iczi ty

Punktem wyjścia dla relatywizmu cpistemologicznego jest mocna postać relatywizmu deskryptywnego. Przyjąwszy tezę Locke'a o tym, że umysł noworodka jest nie zapisaną kartą - tabula rasa - mocna postać relatywizmu deskryptywnego postuluje - w tym miejscu odchodząc od tezy Locke’a - że wszystko, co ostatecznie można znaleźć na tej pustej kartce, jest napisane przez kulturę. Dlatego, jeśli „wzory kultury są busolą wszystkich działań człowieka, jego rozwoju i rozumienia” (M. Rosaldo, podkreślenie M.S.) i jeśli, co więcej, „kultura nie dyktuje nam po prostu, co myślimy, lecz jak odczuwamy i przeżywamy nasze