Magazyn65801

150

AMNESTJA

abolicja nie ogranicza się do roszczenia państwa oraz że obejmuje nietylko roszczenie ukarania sprawcy, którego wina została udowodnioną, lecz także roszczenie ścigania podejrzanego, którego wina jest wątpliwą. Ponadto przeciwko powyższemu pojmowaniu prawa łaski zarzuca się, że ułaskawienie sensu stricto zawiera nietylko prawo zrzeczenia się, całkowitego lub częściowego, wykonania prawomocnie orzeczonej kary, lecz także prawo przemiany kary, prawomocnie orzeczonej (tak w szczególności L ó w e-Rosenberg. „Die Strafprozessord-nung“, 19 wyd. 1934 1201 n.). Stąd też niektórzy poczytują ułaskawienie za rozkaz contra legem, za veto przeciwko normalnemu biegowi ustawy i prawa (Laband), za actus contrarius prawomocnego wyroku (H atschek). W wyniku praktycznym ta, t. zw. teorja rozkazu (Befehlstheorie) nie różni się w niczem od panującej w nauce teorji zrzeczenia (Verzichtstheorie); jest może tylko doskonalszem, naukowemu poznaniu bardziej odpowiadaj ącem uzupełnieniem panującej teorji.

Ułaskawienie znajduje swe uzasadnienie w myśli, że bezwzględne zastosowanie ustawy karnej w razie powstania warunków przez prawo przewidzianych, ma oprócz stron dodatnich, także i ujemne. W konkretnym bowiem wypadku zastosowanie takie może się okazać szkodliwem, summum ius może doprowadzić do summa iniuria. Jak z jednej strony niebezpieczeństwo, połączone z pozostawieniem prokuratorowi swobody decydowania w kwestj i wnoszenia oskarżenia, uzasadnia zasadę legalności, tak z drugiej, w szczególności pod panowaniem tej zasady, konieczne jest stworzenie możliwości odstępowania w wyjątkowych przypadkach od zastosowania ustawy. Stąd też prawo łaski nazywa się „korekturą sprawiedliwości" lub „wentylem bezpieczeństwa prawa" (I h e r i n g). Tam, gdzie takie zastosowanie przyniosłoby raczej szkodę niż korzyść interesowi publicznemu, należy zastosowania zaniechać.

Prośba o ułaskawienie różni się od środka prawnego (odwoławczego w obszerniej szem znaczeniu) przedewszystkiem tern, że treścią jej jest żądanie uchylenia wyroku sądowego względnie jego skutków nie z powodu wadliwości samego wyroku z punktu widzenia prawa, lecz z powodu niesprawiedliwości samego prawa, będącego podstawą wyroku. Zasądzony żąda więc zniesienia wyroku względnie uchylenia jego skutków, t. j. kary, nie w imię obowiązującej litery prawa, lecz w imię słuszności.

Przy ułaskawieniu w ściślejszem znaczeniu chodzi w pierwszym rzędzie o wypadki, w których istnieje już prawomocny skazujący wyrok. Jednak ułaskawienie takie będzie zachodziło również wówczas, gdy zwolnienie od kary wypowiedziane zostanie podczas toczącego się procesu allx> przed jego wszczęciem; wypadków takich zatem nie należy podciągać pod pojęcie abolicji (tak słusznie pisze B e 1 i n g: „Deutches Reichsstrafprozessrecht", 1928 523).

Amnestja, jakkolwiek pojmowana jest za jedną z form ułaskawienia, jednak różni się pod względem swej prawnej istoty od ułaskawienia. Nie ma ona bowiem charakteru korektury sprawiedliwości, nie chodzi tutaj o uchylenie krzywdzących w konkretnym wypadku skutków zastosowania ustawy, lecz raczej o względy ogólne polityczno-państwowe. Państwo zrzeka się tutaj prawa, jakie mu przysługuje z mocy ustawy karnej, mając na oku pewne korzyści o do-nioślejszem, ogólno-społecznem znaczeniu. Tak np. przebacza takie czy inne przewinienia dla upamiętnienia ważniejszych wydarzeń o znaczeniu prawno-państwowem, dla podkreślenia znaczenia rocznic historycznych, dla wynagrodzenia zasług wobec ojczyzny w ciężkich chwilach, dla przywrócenia pokoju i porządku w państwie po przewrotach oraz wzmocnienia zaufania do władzy i t. p. Ostatnio ogłasza się nieraz amnestje z powodu wydania ważniejszych aktów ustawodawczych, konstytucji i t. p. W stosunku do ułaskawienia przedstawia tę wyższość, iż, nie dotycząc wypadków indywidualnych, nie kryje w sobie niebezpieczeństwa dowolności i nierówności w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości.

Pod względem prawno-państwowym prawo łaski jest według dzisiejszych pojęć kulturalnych i stanowiska prawnego prawem państwa. W szczególności jest to państwowe prawo udzielne, wypływające z panowania nad krajem i ludnością, podobnie jak prawo karania, pobierania podatków i zwalniania od nich, żądania służby wojskowej i t. d. Podobnie jak przy innych prawach udzielnych, tak i tutai zależy od każdoczesnej organizacji państwowej oznaczenie zakresu tego prawa i właściwości organów, powołanych do jego wykonywania. O ile akty łaski wymagają współ-