Magazyn6
2801

520

BRYTANJA WIELKA

stwa i od r. 1922 jako domin jon tworzy prawie samodzielne Wolne Państwo Irlandzkie. Atoli i ten przełomowy zwrot w sytuacji politycznej Irlandji nie zatrzymał zanikania tam języka irlandzkiego. W r. 1911 mówiących po irlandzku było na wyspie 580000, czyli 13% ogółu mieszkańców, zaś w r. 1925 już tylko 390 114, czyli 9%. Jako wyraz irlandzkiej unifikacji narodowościowej rośnie tam natomiast procent katolików przy równoczesnym zaniku innych wyznań. W r. 1901 w obecnych granicach Wolnego Państwa Irlandzkiego stanowili oni 89,3% ogółu ludności, dziś zaś 92,6%. — Katolicyzm święci triumfy jednak nietylko w Wolnem Państwie Irlandz-kiem, dużo prozelitów znajduje on również w Zjednoczonem Królestwie, Kościół katolicki liczy tam obecnie około 3255000 wyznawców, z których 2235000 przypada na Anglję z Walją. Najliczniejsze rzesze wyznawców skupia panujący dotąd kościół anglikański (episkopalny), choć dość liczni są także metodyści weslejanie, kongregacjo-niści, baptyści, metodyści kalwiniści, prez-biterjanie, kwakrzy, metodyści prymitywni, metodyści zjednoczeni, unitarjanie i członkowie kilku innych jeszcze wyznań. Żydów w W. B. żyje około 300 000, głównie •w Londynie i okolicy.

Struktura społeczna W. B. jest zgoła odmienna od tej, jaką mamy np. w Polsce. Ostatni spis dokonany tam w r. 1931 wykazał w Anglji właściwej i w Walii aż 80% ludności miejskiej, w Szkocji zaś nawet nieco więcej. Podkreślić też należy okoliczność, że stosunek ten z latami zmienia się coraz bardziej na niekorzyść ludności wiejskiej. Czynnych zarobkowo w r. 1931 było w Zjednoczonem Królestwie 47% ogółu ludności, czyli 21 054 000 osób, w czem 6 265 000 kobiet. Rolnictwo zatrudniało 1 413 000 osób, czyli ogółu pracujących 6,7%, przemysł i górnictwo 10450000 (49,9%), handel i komunikacja 5835000 (2 7,7%), wojsko i marynarka 187000 (0.8%), różne gałęzie służby publicznej i wolne zawody 1 262000 (6,0%), wreszcie służby domowej było 1856000 (8,9%), w czem I 692 000 kobiet.

3. Klimat. Wybitnie oceaniczny klimat W. B. odznacza się bardzo łagodną zimą ale niezbyt ciepłą porą letnią, przytem stosunkowo wielką ilością opadów, dochodzącą miejscami, np. w górach zachodniej Szkocji, do 4700 mm rocznie; tylko wschód kraju ma ich mniej, zwłaszcza okolice w basenach rzek Humber, Ouse i Tamizy, gdzie spada średnio 610 mm. To też strony te nadają się najlepiej do rolnictwa, reszta natomiast kraju, cierpiąca na nadmiar opadów, raczej do hodowli zwierząt domowych (szczególnie pasma gór Penniń-skich, Cheviot, Cumberland, wzniesienia Walji i Cornwalji, nadewszystko zaś wysoczyzny północno-zachodniej Szkocji, gdzie w górach Grampian teren wysp brytyjskich spiętrza się najbardziej, dochodząc w szczycie Ben Nevis do 1343 m nad p. m.).

4.    Rolnictwo i hodowla. Ze zbóż największy obszar pól zajmuje pszenica, której w r. 1934 zebrano w Anglji i Walji 1776x000 q, w Szkocji 1128000 q, a w Półn. Irlandji 99000. Zbiór jęczmienia w tymże roku dał w Anglji i Walji 7387000 q, w Szkocji 914000, a w Półn. Irlandji 26000, wreszcie owsa (w tej samej kolejności krajów) 11339000, 7 051 000 i 2 672 000 q. Z innych uprawianych roślin na uwagę zasługuje jeszcze ziemniak, burak cukrowy i chmiel. — Koni w Zjednoczonem Królestwie w r. 1934 naliczono niespełna I 120000 sztuk, bydła rogatego 8652000, owiec 24812000, świń 3782000. Poza tem w Półn. Irlandji ma pewne znaczenie jeszcze hodowla drobiu. Na potrzeby gęstej ludności państwa ta produkcja animalna, aczkolwiek poważna, jednak jest niewystarczająca i Zjednoczone Królestwo zmuszone jest importować zze-wnątrz nietylko wielkie masy zbóż, ale także mięsa i tłuszczów. W dziedzinie aprowizacji poważne znaczenie dla W. B. ma rybolóstwo morskie, któremu przy pomocy 14000 statków rybackich oddaje się blisko 85 000 ludzi, korzystając z nadzwyczajnej rybności wód oblewających państwo. Część odłowów morskich, które np. w r. 1931 reprezentowały potężną ilość 1008000 tonn (głównie śledzie i dorsze), jest również przedmiotem handlu zagranicznego, wysyłana przez porty wschodnio-angielskie (Yarmouth, Grimsby, Hull i inne).

5.    Górnictwo, przemysł, handel. Nieporównanie poważniejsze, niż w zakresie rolnictwa i hodowli zwierząt jest stanowisko, jakie wśród producentów świata zajmuje Zjednoczone Królestwo w zakresie górnictwa i przemysłu, opartego na ogromnych pokładach węgla kamiennego, występującego