Magazyn6
1701

909

DOCHÓD

się obliczenie przeciętnego dochodu na jednostkę powierzchni kraju, co bliższych wyjaśnień nie wymaga. — Przy obliczaniu przeciętnego dochodu na jakąkolwiek jednostkę trzeba też zdecydować się na wybór przeciętnej. Najczęściej stosuje się średnią arytmetyczną, rzadziej medjanę lub wartość modalną. Pierwsza z tych przeciętnych ma tę wyższość nad poprzedniemi, że nie wymaga znajomości całego szeregu rozdzielczego dochodów poszczególnych jednostek jczy będą niemi osoby fizyczne, czy też np. czynni zawodowo); wystarcza znać mianownik (liczbę jednostek) oraz licznik (suma d. s.). Licznik ten może zresztą podlegać pewnym ograniczeniom, np. przez wyłączenie nierozdzielonych dochodów państwa.

5. Porównanie w czasie i przestrzeni. Maio jest państw, któreby, jak to czynią Niemcy, systematycznie z roku na rok prowadziły szacunki d. s. jakiemiś ustalonemi metodami. Z tego powodu porównania liczb d. s. dla różnych lat w tym samym kraju poza trudnościami, wynikającemi z istoty zagadnienia, napotykają jeszcze na przeszkody, związane z odmiennemi definicjami d. s., z różnemi metodami i z różnym zasięgiem szacunków u różnych badaczy. Uwzględnienie i wyeliminowanie w granicach możliwości tych przeszkód stanowi pierwsze zadanie przeprowadzającego porównanie. Na drugiem miejscu znajdzie się wyeliminowanie wpływu cen. Przy porównaniach d. s. interesuje nas nietyle jego absolutna wysokość w monecie obiegowej, lecz raczej t. zw. dochód realny, czyli dochód przy stałym poziomie cen albo też, inaczej, ilość dóbr, jaką można za ogólną sumę d. s. nabyć. Zagadnienie statystycznego ustalenia wysokości dochodu realnego i związane z tern kwest je teoretyczne i praktyczne omawiamy obszerniej na in-nem miejscu. Tutaj podkreślimy tylko, że wynik porównania zależy liczbowo w znacznym stopniu od tego, jakie ceny weźmiemy za kryterjum porównania, czy z jednego, czy też z drugiego porównywanego roku. Jeśli dojdziemy na tym punkcie do jakiegoś porozumienia i zdecydujemy się zastosować wskaźniki (co jest koniecznością wobec niemożności objęcia badaniem wszystkich bez wyjątku artykułów), to jest rzeczą nadzwyczaj ważną ustalenie ich zasięgu. Wskaźniki te powinny reprezentować — z odpowiedniemi wagami — wszystkie grupy dóbr i usług, które zostają spożyte lub też akumulowane, i to po cenach, płaconych przez spożywcę lub oszczędzającego. W przeciwnym wypadku narazilibyśmy się na pominięcie elementów, rozwijających się odmiennie od pozostałych. Tak np. ceny usług osobistych mogą być sztywniejsze od cen towarów; tak samo, gdybyśmy zamiast wskaźnika cen detalicznych wzięli do oszacowania zmian cen towarów wskaźnik cen hurtowych, narazilibyśmy się na błąd, wynikający stąd, że usługi detalistów mają zwykle cenę sztywniejszą od cen towarów w hurcie, a wskutek tego te ostatnie są też elastyczniejsze od cen detalicznych. Specjalne trudności nastręcza nam konsumcja dóbr, wyprodukowanych we wlasnem gospodarstwie, na którą niema przecież ceny rynkowej. Ilościowe obliczenie tej kon-sumcji przyjmijmy za dokonane dla obu lat porównywanych i wyrażone w jednorodnych jednostkach; wówczas właściwie zagadnienie obliczania dochodu realnego dla tego działu konsumcji, wziętego w izolacji, staje się zbędne. Dopiero celem dodania go do reszty d. s. musimy zastosować jakieś ceny jako mnożniki. Jak już zaznaczyliśmy, najodpowiedniejsze wydaje się tu stosowanie tych cen, po których wchodzące w grę artykuły mogłyby być sprzedane, gdyż te ceny bierze każdy poszczególny gospodarz pod uwagę, dokonywując wyboru między konsumcją swojego produktu we własnem gospodarstwie a wymianą na dobro rynkowe (np. żyto na cukier). — Innem źródłem trudności jest konsumcja przymusowa, czyli usługi państwa dla kor. sumentów. Trudność polega i tu na niemożliwości ustalenia cen, ale to z innych względów, niż w wypadku poprzednim. Większość bowiem usług pra.ri.stwa nie wyraża się w jakichś konkretnych jednostkach; znamy tylko ogólną sumę wydatków p>aństwa, np. na służbę bezpieczeństwa, ale nie potrafimy wyrazić rozmiarów tych usług w jakichkolwiek jednostkach ilościowych, a więc też oznaczyć ich ceny jednostkowej. Oparcie się na poziomie płac urzędników nie rozwiązuje kwestji, bo nie bierze pod uwagę wydajności ich pracy. W tym stanie rzeczy do eliminowania wpływu cen najbardziej nadają się (przynajmniej w pierwszem przybliżeniu) wskaźniki kosztów utrzymania dla konsumowanej części d. s., a dla reszty (akumulowanej) wskaźniki cen dóbr inwestycyjnych. Ponieważ kor.-