page0087

ROZDZIAŁ IV.

Określenie wzruszeń.

Po wrażeniach i wyobrażeniach, mamy wśród zjawisk świadomości całą seryę stanów uczuciowych: nasze rozkosze i cierpienia, nasze radości i smutki, uczucia, wzruszenia, namiętności. Powszechnie przyjmuje się, że stany te są natury duchowej, a to z kilku przyczyn:

1) Nie odłączamy ich nigdy od własnej jaźni, jak to czynimy z naszemi wrażeniami; uważamy je ciągle za stany wewnętrzne czyli subjektywne. Reguła ta ma jednak wyjątek dla rozkoszy i cierpienia fizycznego, które często są umiejscowione w określonej części naszego ciała, chociaż przypisane im położenie jest mniej ścisłe niż przy wrażeniach obojętnych; 2) nie oddzielamy ich od siebie jak to czynimy z wrażeniami obojętnemi; wrażenia ciężaru, barwy, kształtu służą nam do budowania ciał przedstawiających się nam jako rzeczy postrzeżone przez nas i od nas odmienne; przeciwnie ciągle i bez wahania odnosimy nasze stany wzruszeniowe do naszego ja. Ja cierpię — mówimy—ja się skarżę, ja się spodziewam. Prawda,

http://rcin.org.pl