page0089

83

można o emigracyi angielskiej zaludniającej obszerne kolonie lego narodu, który okazuje zdumiewającą żywotność w pokonywaniu przeszkód jakie nastręcza odległość i różnica klimatu. Zresztą, emigracya zajmuje miejsce w szeregu tych kataklizmów, które torują człowieczeństwu nowe drogi pośród zniszczenia i śmierci, tein tylko od nich różna, że bywa zwykłe ich skutkiem. Podobnie jak wojna, pozbawia społeczeństwo części jego klasy najprodukcyjniejszej, wywołując głównie ludzi w sile wieku ’); podobnie jak epidemia wyludnia okolice zarażone przykładem demoralizującym porzucania ogniska domowego pod przynętą, najczęściej zwodniczych zysków na obczyźnie. Niepewne a przynajmniej nieodpowiednie do ilości strat kraju wychodź-twa, są korzyści tego, który je do siebie ściąga ²). Znaczna częśó wycbodźtwa opłaca szczał kani mienia, zdrowiem, częstokroć życiem koszta instalacyi, na obcej ziemi, w odmiennych warunkach życia, w klimacie rujnującym organizm nienawykły, jeżeli niewprost zabójczym. Dopiero pokolenie wychodźców zrodzone na ziemi imigracyj-nćj, prawdziwym jest nabytkiem tego kraju ³). Szczególnie też szso-ski wojen kozackich wypływała z tegoż źródła co statut Jana Olbrachta 1496. Motywu tćj uchwały odbierającej kozaczyznie wszelkie jurysdykeye, przywileje i t. d. opiewają: „pragnąc mieć, quos fortuna bcłli servavić, w chłopy obrócono pospólstw o“,

*) Z 10000 wychodźców z Królestwa Polskiego, było w sile wieku (od 15—65) 6049 „Zeitschr. des Preus* Stat. Bur.“ 1879. XIX, s. 83,

²)    Obliczają, że od roku 1820 do 1880 Rzes/a Niemiecka straciła przez emigracyą 3600000 mieszkańców (Monatsehrifte zur Statistick des Deutsch. Reichs“. XII. 1881. II. Straty większe niż zadane całej Europie przez wszystkie wojny prowadzono od r. 1815 do obecnej chwili, które podług obliczeń Hausnera, Kolba, Engla (zob. szczegółowo wyłożoną statystykę strat wojny r. 1870—71 w czasopiśmie Biura Statyst. Prask, na r. 1872 p. Engla. „Hausner. „Yergleicbende Statistick". Lmbg. 1865, t. II, s. 56 nast. „F. G. Kolb. „Die Nachtbeile d. Stehenden Heeres^u. Leipzig 1862 i „Ilandbuch des Statist. Allgem. Verhalt.nisse) nie dochodzą 3 milionów głów licząc także zmarłych z chorób wywołanych stanem wojennym,, ciężko skaleczonych, upadłych na zdrowiu i t,. p. Podług obliczeń Neumana (Deutsch. Auswand. Leipzig 1873) emigracya pozbawiła Niemcy kapitału wynoszącego 450 milionów talarów.

³)    Na 100 europejczyków osiadłych w Afryce francuzkiej (r. 1845— 61) przypada 4.₀₉ urodzeń a 5,₅₆ zejść, to znaczy 1,₄₇⁰ ₀ rocznego ubytku, czyli że w niespełna lat 70 ludność ta musiałaby wymrzeć, gdyby nie była

http://rcin.org.pl

6*