page0090

80

dzieć tylko fakt postrzegania czegoś. Postrzegać to istotnie właściwość inteligencyi; rozumować, wyobrażać, rozsądzać, rozumieć, to zawsze, w pe-wnem znaczeniu, postrzegać. Zatem wyobrażono sobie, że wzruszenie jest tylko postrzeganiem pewnego rodzaju, czynnością intelektualną, którą od biedy porównaćby można z podziwianiem krajobrazu; tylko zamiast krajobrazu o spokojnych liniach weźmy burzę, zamęt w przyrodzie; zamiast przypuszczać tę burzę na zewnątrz nas, dajmy jej wybuchnąć w nas; niech dojdzie do nas nie przez zewnętrzne zmysły wzroku, słuchu, lecz przez zmysły wewnętrzne; a to co postrzegać będziemy, będzie wzruszeniem.

Taką jest teorya, którą dwaj autorowie W. James i Lange podali prawie równocześnie. Lange objaśnił ją jako fizyolog a W. James jako filozof. Ich teorya na pierwszy rzut oka zdaje się dziwną, jak wszystko co przeciwne jest naszemu myśleniu. Twierdzi ona, że symptomy, które dotąd uważaliśmy za wynik fizyologiczny, za dalekie skutki wzruszenia, stanowią wzruszenia istotną podstawę. Skutki te, to wyraz twarzy, gest, okrzyk, słowo; to tych skutków odbicie w bladości lub rumieńcu, to żar bijący do głowy, to zimno dreszczu przebiegającego po ciele; to dalej serce przyspieszające lub zwalniające swe bicie, uderzające to silniej to słabiej, to oddech zmieniający rytm raz szybki to zahamowany; wydzieliny śliny i potu to płynące obficie, to zasychające; to siła mięśniowa wzmożona

http://rcin.org.pl