page0114

Owady: Motyle (Dniówce). BI

Owady: Motyle (Dniówce). BI

Ryc. 41. Głowa motyla z trąbką (I), głaszcz-kami (II) i rożkami (III)

drobniutkich łuseczek na trzonkach (rycina 42). Dla wzmocnienia skrzydeł znajduje się między niemi podpórka—kolec

lub wiązka szczecin przy nasadzie skrzydeł tyl nych, wchodząca w zagłębienie na przednich. Nogi przedniej pary u niektórych zmarniałe, krótkie, bez stóp (sędełka).

Przeobrażenia zupełne. Larwy (gąsienice) wydłużone, o ciele złożonem z głowy i 12 obrączek; na głowie para krótkich rożków, 6 przyoczek i mocne gryzące części pyszczkowe; nóg 5 — 8 par: 3 pary tułowiowych, członkowanych, jednopazur* kowych, i 2 — 5 par odbytowych cz. przy-nóżek (na 6 — 9-ej i na 12-ej obrączce, albo tylko na 9-ej i 12-ej), są one walcowate, nieczłonkowane, mięsiste, z krążko-watą podeszwą i haczykami na niej. Po-czwarki — opowitki, często w oprzędzie, który gąsienice snują z gruczołów przędnych, znajdujących się przy dolnej szczęce. Motyle karmią się sokami kwiatów; gąsienice ogryzają różne części roślin, nie-

Ryc. 42. Kawałek skrzydła motyla {a) z łuskami (powiększony); &, c, d — oddzielne łu-seczki (znacznie powiększone).

które—szczątki zwierząd (pióra, sierść i t.p.). Są naogół szkodliwe. Bezpośrednio pożyteczne dla ludzi są tylko jedwabniki. W przyrodzie motyle odgrywają ważną rolę przez przenoszenie pyłku kwiatowego.

Rząd motyli obejmuje przeszło 20000 gatunków, u nas koło 2500. Dzielimy go na 9 podrzędów, zgrupowanych w 2 wielkich działach: 1) Motyli wielkich (Macro-lepidoptera) i 2) Motyli drobnych (Micro-lepidoptera).

I. Motyle Wielkie (Macrolepidoptera).

Wzrost zwykle znaczny; gąsienice na no-, gach odbytowych z podeszwami o haczykach, zagiętych do wewnątrz — nogi chwyt-n e, przydatne do obejmowania gałązeczek. 5 podrzędów: Dniówce, Zmierzchnikowce, Prządkówki, Nocówki i Miernikowce.

1 Podrząd. Dniówce cz. Pałeczkorogie (Diurna s. Rhopalocera).

Ciało wysmukłe, skąpo owłosione; bez przyoczek; rożki maczugowate (różnica od wszystkich innych); trąbka długa i mocna. Skrzydła wielkie, zwykle jaskrawe, w spoczynku ustawione pionowo; tylne bez podpórki. Wszystkie latają w dzień, ale nie wszystkie dzienne należą tutaj. Gąsienice 16-nogie, zwykle nagie, rzadziej z włoskami, brodawkami i t. p. Poczwarki często z połyskiem, kanciaste, bez oprzędu, zawieszone na nitce głową na dół (z a-w i e s z k i), albo przywiązane przez grzbiet w pozycji pionowej (ale głową do góry), lub poziomej (os nutki). 5000 gatun-

Atl»s pafistwa zwierzęcego. Cz 111. — 6 ków, z nich do 460 europejskich, a kolo 200 naszych; przeważnie nieszkodliwe.

Tab. 24 fig. 1. Paź królowej (Pa-pilio Machaon), duży (siąg 70—80 mm), o skrzydłach wielkich, pięknie ubarwionych; tylne wycięte od odwłoka, z wyrostkiem ogoniastym. Dość pospolity, ale nieliczny; 2 pokolenia w ciągu lata. Gąsienice (1 b) nagie, jaskrawe, na marchwi, kminku i in. baldaszkowatych; zrządzają szkody tylko wyjątkowo. Po-czwarka zielonkawa, osnutka; zimująca.

Tab. 24 fig. 2. Bielinek kapustnik

(Pieris brassicaej, dość duży (siąg 60—