page0140

136

a gęstość warstw zewnętrznych skorupy nie. dochodzi nawet do 4 00, tak, iż Airy i Haughton *) jako przeciętną dla warstw wierzchnich ziemi przyjmują tylko 205. Wobec tego musi gęstość pokładów wzrastać ku środkowi ziemi, jeżeli jej środek miał być zarazem punktem środkowym jej ciężkości. Lecz taki układ równomierny, w którym ciała są ułożone ku środkowi ziemi odpowiednio do swej gęstości i ciężaru gatunkowego, możliwy był tylko w tym razie, jeżeli masa ziemska była niegdyś w stanie gazowym, gdyż tylko w tym razie pierwiastki cięższe mogły się posuwać ku środkowi, a lżejsze tworzyły warstwy wierzchnie.

Nie można też, po czwarte, pominąć milczeniem i tej okoliczności, że im głębiej zapuszczamy się w pokłady ziemi, tern wyższą napotykamy temperaturę. Przekonywa nas o tern każde przekopywanie tunelów głębokich, wiercenia przy wydobywaniu oleju skalnego i wody, lub posuwanie się w głąb przy kopaniu węgla. Przyrost temperatury w miarę posuwania się w głąb ziem\ nie na wszystkich miejscach jest jednakowy; tak np. w szybie Alberta około Pribram wynosi temperatura 2P80^o C w głębokości 889’3 m., tymczasem w kopalniach złota w Com-stock-Lode w Newadzie już przy 600 m. głębokości dochodzi temperatura 54’5° C, w Schladebach około Dtirrenberg na 1716 m. istnieje zaledwo 453 C, w Paruszowicach około Rybnika na Śląsku Górnym przy 200334 m. temperatura sięga 69'3° C. Wobec tego nie można się dziwić, że i stopień geotermiczny różnie się przedstawia w różnych punktach ziemi; w otworze świdrowym w Macholles około Riom w śród. Francyi już po 1416 m. następuje przyrost ciepłoty o 1° C, w Monte Massi

gure of Eąuilibriurn of a Planet of heterogenous density. Proceed. of the Roy. Soc. of London, t. 36. 1883/4, str. 158—166.

Richarz und Kr i gar-Menz el: Gravitationskonstante und mittlere Dichtigkeit der Erde. Sitzber. der k5n. Preuss. Akad. der Wiss. in Berlin 1896, t. II, str. 1305—1308.

Ra da u: Sur la loi des densitśs a 1’intćrieur de la terre. Compt. rend. de l’Acad. des Sciences, t. 89, str. 972—974. 1885.

Hermann Th i en e: Temperatur und Zustand des Erdinneren. Jena 1907, str. 34.

^J) Os w. Ko eh 1 er: Weltschopfung und Weltuntergang. Stuttgart 1902, str. 184.

Por. także: M. P. Rudzki: Fizyka ziemi j. w., str. 96.

http://rcin.org.pl