page0176

170 SZKOŁA JOŃSKA.

ani mechanizmu, lecz prosty hylozoizm, wyobrażając sobie materyą, mniejsza o to, czy powietrze, czy wodę, czy co innego, jako żywą we wszystkich swoich częściach. Heraklit pod tym względem zupełnie się nie różni od poprzedników, chociaż niewątpliwie od nich jest daleko wyższym - 1 hylozoizm czyli życie świata, podniósł do najwyższćj pojęciowej d os kona-łoś ci, o jakiej nie miał wyobrażenia ani Anaxymander ani Ana-xymenes. Nie przeszkadza to jednak, że Heraklit związany bardzo logicznie z poprzednikami; Diogenes przeciwnie, należy do czasów późniejszych. Nie możemy wcale przypuszczać, że Diogenes samodzielnie się rozwijał nie znając systemu Heraklita, owszem korzystał z niego, jak z wszystkich dawniejszych filozofów. Stąd Diogenesa stanowisko jest dosyć eklektycznem, bo przejął do swego systemu wszystko, co mu się dobrem wydawało u dawniejszych filozofów. Że zaś znał wszystkie dawniejsze systemy, widać z każdego jego ułamku. Polemizuje przeciw tym, którzy przyjmują kilka żywiołów. Nie robili tego filozofowie jońscy, bo regularnie przestawali na jednym żywiole; mógł zatem mieć na myśli tylko dwóch nie j o ń s k i c h filozofów, których wkrótce poznamy, Empedoklesa 1 Anaxagorasa. Diogenes zbija te ich systemy uwagą, że gdyby od samego początku istniało kilka żywiołów, toby w świecie nie było żadnych zmian, żadna rzecz nie mogłaby przechodzić w drugą. *Gdyby bowiem wszystko, co jest w świecie, tak mówi, n. p. woda lub ziemia lub inne rzeczy, były każda czemś innem i w gruncie od siebie różnem, nie zaś jednem i tern samem, tylko rozmaicie przekształconem, to rzeczy nie mogłyby się łączyć między sobą ani pomagać sobie lub szkodzie. Wtedy ani roślina nie mogłaby wyrastać z ziemi, ani zwierzę żadne, ani nic zgoła nie mogłoby powstać — lecz wszystko w skutek przemiany z tegoż pierwiastku powstając, staje się czemś innem i znowu do tegoż pierwiastku wraca *). Znał więc systemy poprzednie Diogenes i przeciwko nim walczył, ale nietylko sposobem ujemnym przez polemikę, od nich zawisły, lecz także dodatnio, skoro przejął od nich niejedne myśl nową. Wspomniałem, że powietrze czyli pierwiastek wszechrzeczy obdarzył świadomością ²), co znaczy zupełnie coś innego, niż AÓYoę przebywający w ogniu Heraklitowym. Nórpię

*) Simpl. in Arist. Phys. i. 33. Por Arist. de gener. eł corrupt. I. 6.

²) Simpl. Ibidem: xt\v vóij7tv.

http://rcin.org.pl