page0226

223

niedocieczone, a niezmiernie ciekawe dla siebie tajemnice, tak bowiem roziskrzyło się zwykle chłodne jego oblicze. Któżby się domyślił, że ten badacz rozciekawiony do tajemnic alchemji, to król Zygmunt Waza, a jego towarzysz zajęty doświadczeniami chemicznemi nie kto inny, jak ulubiony mu Mikołaj Wolski, wielki nauk i sztuk miłośnik, który nie małą część majątku swego na owe doświadczenia przetopił.

Gotowiście mieć mu to bardzo za złe i zaraz się o nim niekorzystnie uprzedzić; więc zwrócę tu waszą uwagę, jak sądząc ludzi trzeba być u-miarkowanym i zachować wzgląd na czas, w którym żyli i okoliczności jakie ich otaczały. Ze coś dzisiaj, według naszych pojęć, wydaje nam się niedorzecznem lub nawet zdrożnem, nie trzeba brać za zasadę, żeby przed kilkoma wiekami tak samo uważane być miało. Zarówno w kolei lat, które po nas przyjdą, zmieni się nie jedno i będzie rzeczą naturalną to, co nam się dzisiaj niepodobieństwem wydaje.

Zygmunt III panował, jak wiadomo, w siedm-nastym wieku, kiedy właśnie uczeni upatrywali w materji pierwiastek powszechny, przypuszczając, że bierze źródło ze słońca lub meteorów; mieniąc go zaś pierwiastkiem ciepła wszystkich