page0237

NAZWY TERENOWE

czych wokół motywacji topograficznej (Kamieniec, Zawodzie), kulturowej (Dwór, Nowina) i przynależnościowej (Balcerkowe, Gabryśka). Zredukowany w stosunku do nazw osad (wsi i miast) rejestr motywów nominacyjnych jest jednym z wyróżników mikrotoponimii. Natomiast podobnie jak w wypadku toponimów na zróżnicowanie zjawisk motywacyjnych wpływają czynniki chronologiczne i geograficzne (regionalne). Niezależnie od tego największy udział w tworzeniu mikrotoponimów mają nazwy, których źródło tkwi w motywacji topograficznej. Jest ona dwojaka: charakteryzująca i lokalizująca. Nazwy motywowane właściwościami geomorfologicznymi i eksponujące elementy naturalnej charakterystyki terenu tworzą bogatą grupę topograficznych nazw charakteryzujących (Brzegi, Chełm, Łęg, Otok, Padoły, Rzeczysko, Strugi, Wądo-lica, Źródłiska; Borki, Brzezie, Dębica, Jodłówka; Lisiec, Orla, Wilcza, Żabnik; Bagniec, Barzysko, Krzemieniec, Moczarka, Piasek, Skalica, Suszyna, Trząska, Wapienne; Długa Brzezina, Krótkie, Mały Skos, Szeroki Wybrod, Wieli; Krzywiec, Ostry, Równica); te zaś, które wskazują na położenie obiektów, tworzą grupę nazw lokalizujących (Międzydole, Nadstawnik, Podgaj, Podlesie, Zarzecznik, Zawodzie; Podbuczne, Zadwomy, Zarzeczna Odnoga; Na Potoku, U Szerokiej Niwy, W Kamieńcu; Dolniak, Górna, Krajne, Przedni Gaj). W zależności od realiów terenowych jedna lub druga motywacja jest preferowana przez lokalne wspólnoty komunikatywne.

B. Zespół środków formalno językowych, występujących w obrębie nazw miejscowych i terenowych, ma cechy odpowiedniego wyspecjalizowania znacznie wyrazistsze w nazwach miejscowych. Decydują o tym wykształcone w historycznym rozwoju wzorce strukturalne poszczególnych typów nazw, wyodrębnione w procesie stopniowej specjalizacji formantów aktywnych w derywacji toponimicznej, takich jak -ów (-owa, -owo), -ice, -owice, występujących w nazwach związanych z motywacją patronimiczną i posesywną (dzierżawczą) oraz w późniejszych nazwach analogicznych.

Mikrotoponimy natomiast, tworząc nowsze systemy, prezentują swoją specyfikę głównie w bardzo licznych nazwach odapelatywnych, często zbieżnych z wyrazami pospolitymi — wśród nich z terminami topograficznymi, np. Bagno, Doły, Górnica, Grabieże, Grzęda, Gron, Kalisko, Kępa, Łęgi, Młaka, Osiek, Pasieka, Pastemik, Pniska, Poręba, Równia, Skałka, Skosy, Ubocz, Wygon, Zarębek.

Nazwy te są wynikiem spontanicznego wyboru gotowych form lub struktur wyrazowych do pełnienia podwójnej roli oznaczania konkretnego obiektu terenowego i równoczesnego charakteryzowania go (okre-

233