page0243

NAZWY TERENOWE

Stawowa Gać), a także z tworami pochodnymi od nazw osobowych, w których wykładniki formalne (-ow-, -sk-, -owsk-) eksponują motywację przynależnościową (Balcerkowe, Durajów Kęs, Filipowa, Jadam-czakowski, Motykowskie Pola).

C. Produktywność wyrazistych funkcyjnie formantów decyduje

0    kształtowaniu się odpowiednich typów modeli toponimicznych. Toponimizacja formantów dokonuje się w sposob fazowy (Rzetelska--Feleszko 1991). Kształtujący się model nazwotwórczy jest wielowarstwowy. Genetycznie tkwi bowiem w płaszczyźnie apelatywnej.

Na wyrazy pospolite, włączane bez zmian do mikrotoponimii, nawarstwiają się odpowiednie wytwory derywacji toponimicznej. Trudności w rozróżnianiu składników tych warstw związane są z interpretacją granicy między apelatywami a nazwami własnymi. Mają na to wpływ m.in. niedostatki leksykografii gwarowej, polskiej i słowiańskiej; w obiegu gwarowym, dawnym lub współczesnym, zachowane są liczne wyrazy pełniące funkcje nazw terenowych.

Porównując zasięgi niektórych formantów w regionalnych czy lokalnych mikrosystemach toponimicznych z zakresami ich apelatywnej produktywności w gwarach, można ocenić stopień ich specjalizacji. „Seryjność" nazw z formantami -ak (.Barzyniak, Dolniak, Jeleniak), ~{n)ik (.Drzewianik, Gnilnik, Istebnik), -ec {Bystrzec, Kępiec, Kobyleć) czy -ka {Dębowka, Piaskówka, Stokówka) potwierdza ich żywotność w obrębie danego systemu. Niekiedy może też być świadectwem bogactwa struktur z tymi formantami w gwarze (np. z -isko w funkcji lokatywnej). Mikrotoponimia staje się wówczas obszarem ich językowego utrwalenia

1    przetrwania.

Monograficzne opracowania nazw terenowych potwierdzają znaczną przewagę nazw o derywacji semantycznej, choć konkretne proporcje są uzależnione od tendencji regionalnych. Proporcje te mogą się także kształtować odmiennie w nazwach lądowych i wodnych (np. stawów itp.).

WARIANTYWNOŚĆ I PARALELIZM

A. Przejawem dokonujących się zmian i przekształceń nazw jest m.in. pojawianie się wariantywnych tworów nazewniczych. Sprzyja im lokalny typ kontaktu językowego (Lubaś 1978). Warianty o charakterze leksykalnym najczęściej motywowane są podłożem gwarowym (np. w zestawieniach typu Kościelna Droga // Kościelna Cesta, Śmierdzący Dół // Smrod-lawy Dół). W niektórych zestawieniach (np. typu Wielkie Dołki // Wielkie

239