page0314

314

Tzucone za okno. Kto zakłada nową fabrykę, wobec istniejących w tym samym rodzaju i działających W dostarczaniu tego towaru skutecznie i nie drogo, ten marnuje narodowy dobytek, trwoni potrzebne Środki, niszczy narodowy rozwój, zabiera chleb robotnikom i wnosi we świat niepotrzebnie troskę i nędzę.

Zwracając się teraz do kwestyi wychowania, muszę zaznaczyć swoje poglądy w sposób następujący:

Należy ludzi tak wychowywać, aby potrafili sobie sami pomagać, wówczas zniknie ze świata źródło wielu nieszczęść. Ta zasada jest podstawą wszelkiej pomocy i należy ją powtarzać tak dłdgo, dopóki nie zajdzie obawa, iż prawdziwość jej przez ciągłe powtarzanie stanie się zrozumiałą sama przez się, spowszechnieje i zobojętnieje.

Jedynie i trwale pożytecznem dla człowieka jest to, co własną pracą osiągnie i własnym wysiłkiem zdobędzie. Pieniądze otrzymane bez osobistej zasługi z jego strony, są rzadko dobrodziejstwem, a najczęściej jego przekleństwem.

Na tern opiera się także główny zarzut przeciwko spekułacyi. Nie idzie o to, że ona częściej prowadzi do straty niż zysku, lecz szczególne jej potępienie wynika z okoliczności, iż ci, którzy zyskują, doznają przez powodzenie swoje większej moralnej szkody, niżby doznali tracąc. To samo dotyczy pieniędzy lub rzeczy, które człowiek od drugiego otrzymuje w darze. Tylko w wyjątkowych wypad-

http://rcin.org.pl