page0338

334

mniej nie jest wynikiem organicznej budowy materyi, lecz nie* jako rytmem, melodyą, myślą stwórczą, podług której ciało organicznie się buduje i przebudowuje. Typ i rytm życia nie są wynikiem przemiany materyi, lecz przeciwnie one nią kierują.

Witalistą zdeklarowanym był bezsprzecznie Artur Schopenhauer ¹). Znamy już przyczyny, dla których witalizm w drugiej połowie wieku ubiegłego utracił całkowicie swe znaczenie. Postępy chemii organicznej i lada moment spodziewana możliwość utworzenia komórki drogą syntezy sztucznej, rozwielmo-żnienie się materyalizmu, teorya descendencyi, krytyka wreszcie witalizmu przez Lotzego, Klaudyusza Bernarda i wielu innych złożyły się na to, aby teorye witalistyczne pozbawić znaczenia wszelkiego w biologii.

Powoli następowało otrzeźwienie. Baer²), a zwłaszcza Albert Wigand³) wystąpili z krytyką bardzo surową teoryi Darwina, Wilhelm His odsłonił wartość naukową Haeckla, a G. von Bunge postawił w swej książce⁴) zaraz w pierwszym wykładzie to pytanie zasadnicze, czy wogóle da się wyjaśnić zjawiska życia czysto mechanistycznie, a to pytanie nie schodzi z pola dociekań bioteoretycznych.

Wyraźnie za witalizmem oświadczył się Fr. Ehrhardt⁵) oraz Gustaw Wolff⁶). Kiedy O. Biitschli wystąpił z obroną mechanizmu życia, dał mu G. Wolff⁷) ciętą odprawę. Mianowicie stwierdził Wolff, że kiedy traszce (Triton) usunie się z oka soczewkę, zostaje ten organ zregenerowany i to w ten sposób,, że akcya regeneracyjna bierze swój początek od komórek, wytwarzanych przez tęczówkę. Gdyby teorye maszynowe życia

^ł) Schopenhauer: Zur Philosophie und Wissenschaft der Natur-1851. (Parerga und Paralipomena — herausg. von H. Hirt. Bd. II. str. 153 nastp.).

²)    Baer Reden und Abhandlungen, Braunschweig. II Aufl. 1886.

³)    Wigand: Der Darwinismus und die Naturforschuog Newtons und Cuviers. 2 Bde. Braunschweig 1874.

*) G. von Bunge: Lehrbuch der physiologischen und pathologischen Chemie. 1887.

⁵)    Fr. Ehrhardt: Mechanismus und Teleologie. 1890.

⁶)    G. Wolff: Beitrage zur Kritik des Darwinismus. Biol. Centrabl. 1898, t. X.

⁷)    G. Wolff- Mechanismus und Yitalismus. Leipzig 1902. Auil. III.

1905.

http://rcin.org.pl