page0032

28

niemniej u wielkiej liczby filozofów^u J). „Żaden chemik — są słowa Berthelota²) — nie może utrzymywać, że potrafi tylko zapomocą samych przyrządów, którymi się posługuje, stworzyć liść, owoc, muszkuł lub organ^u. Jeszcze dobitniej wyraża się Klaudyusz Bernard; wskazując na rozwój jajka, mówi: „Jajko jest bezsprzecznie najbardziej zadziwiającym elementem ze wszystkich, ponieważ widzimy, że tworzy całkowity organizm. Cóż jest bardziej zadziwiającego, jak ten twór organiczny, i jakże moglibyśmy go sprowadzić li tylko do własności ma-teryi, która jajko stanowi? Tu najlepiej występuje na jaw niedostatek czysto anatomicznej fizyologii. Gdy fizyologia chce sobie zdać sprawę ze siły muszkularnej, to pojmuje, że sub-stancya ściągliwa (contractile), może wystąpić wprost na mocy własności tkwiącej w jej budowie fizycznej i chemicznej. Lecz gdy chodzi o rozwój organiczny ku przyszłości, to nie znamy takiej własności materyi na odległość (a la longue portee) działać mającej. Jajeczko ma dopiero być (est deuenir), jakżeż tedy pojąć, że materya posiada przymiot zawierający w sobie własności i pracę mechaniczną, które jeszcze nie istnieją? Zjawiska tego rzędu, zdają się najlepiej dowodzić tej myśli, którą nieraz już zaznaczałem, że materya wcale nie wywołuje tych fenomenów^, jakie na zewnątrz okazuje. Absolutnie, nie czyni więcej nad to, że daje warunki do objawiania się tych zjawisk... Jest tylko ich podścieliskiem^{u 3}).

Gdzieindziej znów powiada: „Treścią życia jest siła, albo raczej idea kierownicza rozwoju organicznego, i gdybym miał określić życie jednym wyrazem, rzekłbym: życie, to tworzenie. W istocie, życie dla fizyologa nie może być czem innem, tylko pierwszą przyczyną, twórczynią organizmu. Przyczyna ta objawia się przez organizacyę; przez cały przeciąg swego

') Milne-Edwards: „Leęons de physiologie“ t. IV, str. 257.

²)    Berthelot: „Science et pliilosophie“ str. 50.

³)    Claude Bernard: „Physiologie gćnórale“ str. 155.

http://rcin.org.pl