page0691

683

Rzymska historyja

Pompejusza i miasto Massyliję do poddania się, wybrany został w' Rzymie dyktatorem, przywrócił dawne prawa wszystkim wygnańcom i uległym proskryp-cyjom feylli i w początkach 48 roku wylądował w Illiryi. W Tessalii (dnia 9 Sierpnia) bitwa pod Farsaliją rozstrzygnęła zwycięztwo Cezara nad Pompeju-szem, który niedługo potem zginą! w Egipcie. Po ukończeniu wojny Alexan-dryjskiej i zwycięztwie nad Farnacesem, królem Pontu, Cezar powrócił r. 47 do Rzymu, gdzie znowu otrzymał dyktaturę. Łącząc w swojej osobie władzę trybunów' i prawo wojny i pokoju, on uczynił pierwszy krok do pierwszej podstawy jedno władztwa i do zniesienia starożytnej organizacyi państw^ra. Po wojnie afrykańskiej, zakończonej r 46 zwycięztwein nad Tapsus, Cezar ogłoszony został dyktatorem na lat 10; jemu poruczono także dozor obyczajów, wydział cenzorów, na lat 3. Po zniesieniu reszty Pomvejanów w^r wojnie hiszpańskiej, bitwą nad Mundą, otrzymał nazwisko Imperatora, dla oznaczenia władzy najwyższej, skupiającej się w jego osobie i w tymże czasie otrzymał dyktaturę i dozór nad obyczajami dożywotnie, a konsulat na lat dziesięć; wtedy także ustanowiono uszanowanie dla niego ze strony senatu, który przysięgą zobowiązał się strzedz jego życia. Dążność Cezara do zaprowadzenia władzy królewskiej, przynajmniej zewnątrz Ralii, podczas wyprawy przeciw Partom, którą on zamyślał, wywołała spisek, na czele którego stali Marcus Brutus i Kajus Kassy-jus Longin. Pod sztyletami morderców padł Cezar w^r Marcu r. 44, niemogąe jeszcze wprowadzić w wykonanie swego wszechstronnego planu o wewnętrz-nem urządzeniu państwu. Zbrodnia atoli nie ocaliła Rzymu i w ciągu lat 13 był on szrankami okropności i domowego krwi przelewu. Spiskowi, oczewiście nieprzygotowawszy żadnego planu na przyszłość, musieli ukryć się przed zajadłością ludu do Kapitolijum. Ustanowienia Cezara, na wniosek Marka Anto-nijusza, który sie połączył z Markiem Lepidem, pozostały wiekuiste, zatwierdzone przez senat, ale zabójcom udzielono amnestyję i oni opuścili miasto. Tu wystąpił Oktawijusz (imperator August), główny sukcessor i przysposobiony syn Cezara; żądanie sukcessyi po Cezarze, poróżniło go z Antonijuszem, który oprócz tego widział w nim spółzawodnika. Senat, kierowany przez Cycerona, upatrywał w Oktawijuszu zbawcę; Antonijusz, zabierając po skonie Decyma Brutusa jego prowincyje Gallii cyzal piński ej, ogłoszony nieprzyjacielem, a Oktawianowi wraz z konsulami, poruczono . głownie dowództwo przeciw niemu. Antonijusz zwyciężony pod Mutiną, dzięki usługom Hircyjusza, zemknął do Gallii, gdzie połączył się z Lepidem, Azynijuszem Pollionem i Munacyjuszem Plankusem. Oktawijusz, wraz z Pedyjuszem, osiągnął konsulat, wydał prawo przeciw zabójcom Cezara, ułożył z Antonijuszem i Lepidem w^r Bononii tryjum-wirat, celem urządzenia państwa, podzielonego między nimi. Tryjumw-irat był zatwierdzony na lat 5 i nacechowany krwawemi proskrypcyjami; nawet Cycero padł ich ofiarą. W podwójnej bitwie pod Filippi, w Macedonii, Kassyjusz i Brutus zwyciężeni przez Antonijusza i Oktawijusza. Z ich upadkiem rozwinęła się zguba republikanów już w jesieni r. 42. Tryjumwirowie znowu podzielili się prowincyjami; w^r Italii, kiedy Antonijusz wybrał się na Wschód, pozostał Oktawijusz, który tym sposobem utrzymał swój wpływ na Rzym i był oswobodzony przez swoich wodzów Marka Wipsanijusa Agryppę i Salwidijana, podczas wojen peruzyjańskich, z niebezpieczeństwa, na jakie go rzuciła Ful-wija, żona Marka Antonijusza i jego brat Lucyjusz Antonijusz. Podczas widzenia się w Brundusium nieporozumienie z Markiem Antonijuszem zostało uchylone i państwo rozdzieliło się; także zawarty przyjacielski sojusz w Mizenie 3(9 r.) z Pompejuszem, który miał w ręku silną flottę. W r. 37 znowu potwier-