page0045

41

nie drugie pozostawałoby w sprzeczności z faktami przez astronomię stwierdzonymi.

3)    Karol Snyder^x) opiera dowód, iż wszechświat ma granice w przestrzeni, na tym fakcie, iż każda cząstka materyi nosi cechę ograniczoności, skończoności. Rozważając ciała stałe, płyny i gazy, natrafiamy przy ich podziale na cząstki fizycznie najmniejsze, na drobiny, w chemii mamy do czynienia z atomami, a elektron wreszcie jest jednostką materyalną tak małą, iż około 1700 takich cząstek ma masę, równą masie 1 atomu wodoru, najlżejszego z pierwiastków. Niemniej i formy rozmaite energii, jaką w świecie spotykamy, są skończone co do swej wielkości. Długość np. fal świetlnych wynosi od 0^-0004—0008 mm., długość fal t. zw. poza czerwonych (nie działających na zmysł wzroku), dotychczas zbadanych — 0 0008—0 06 mm., fale elektryczne t. zw. Hertza, dotychczas otrzymane, mają długości od kilku milimetrów do kilkunastu metrów; obliczono także temperaturę przypuszczalną słońca i wielu gwiazd, obliczono chy-żość rozchodzenia się fal elektromagnetycznych j świetlnych, fal głosu, słowem: zarówno materya widzialna, jak i sposób działania, jej siły czy energie są skończonemi wielkościami, z czego Snyder wnioskuje, że i cała materya czyli wszechświat nie może być nieskończony w przestrzeni.

Ten dowód, jako opierający się na analogii, ma wartość wnioskowania tylko prawdopodobnego, zwłaszcza, że wielu myślicieli nie widzi sprzeczności żadnej w tern, iżby skończona w sobie cząstka materyi, np. ziarnko piasku, mogła być urzeczywistniona nieskończoną ilość razy, czyli że nic nie stoi na przeszkodzie, iżby ilość materyi, dającej się dzielić na cząstki? była mimo swej podzielności nieskończenie wielką.

4)    Czwarty dowód pochodzi od wspomnianego już prof. Char-liera z Upsali, i opiera się, jak wiemy, natwierdzeniu, że wszystkie gwiazdy stałe i mgławice należą do układu drogi mlecznej, której rozciągłość jest skończona. Pomijając okoliczność, że dotychczasowe badania astronomiczne zgoła jeszcze nie uprawniają do twierdzenia, jakoby gwiazdy stałe i mgławice były zgrupowane około drogi mlecznej, to nawet i w takiem przy-

M Por. Carl Snyder: Das Weltbild der modernen Naturwissenschaft. Deutsch von Dr. H Kleinpeter. Leipzig, 1905, str. 35-65

http://rcin.org.pl