tpn 1 22485701

244 geografia fizyczna ziem polskich

do przekonania, że mamy tu do czynienia z zależnością pozytywną, polegającą na spotęgowaniu śmiertelności spowodowanej przez choroby dróg oddechowych, tak powszechnych wśród ludzi dojrzałych. Wiele innych poszukiwań naukowych, czynionych w tym kierunku potwierdziło wnioski Majera. Zwracam uwagę na piękne studya Ję-drzejewicza nad klimatem i śmiertelnością Płońska, Kłossowskiego studyum nad śmiertelnością Odessy, Aschera nad chorobami płuc w Królewcu. Cały proces relacyi między ruchem ciśnienia atmosferycznego a śmiertelności nie został przez dotychczasowe studya wyjaśniony, przedewszystkiem pozostaje otwartą kwestya wpływu bezpośredniego i pośredniego, a chociaż i bezpośredni wpływ jest bardzo prawdopodobny, niemniej pewną jest przewaga wpływów pośrednich. Wszak ciśnienie barometryczne, jako motor prądów atmosferycznych, ich kierunków i siły, jest głównym czynnikiem, który wytwarza stany i typy pogody.

O hygienicznem znaczeniu wiatrów wspomniałem już w innem miejscu. Wpływ wiatrów E i N na rozwój epidemii krupu podniósł Jędrzejewicz. Wiatry owe suche, potęgując parowanie, odbierają organizmowi dużo ciepła i osłabiają jego odporność. Te same wiatry, przepływając w poprzek lądów, unoszą ze sobą wszelakiego rodzaju produkty życia świata organicznego, wzbogacają się w mikroorganizmy i stają się rozsadnikiem chorób zakaźnych. Przykład, który podaję, nie jest może tak wymownym, ale gdy uwzględnimy rozmiary objawów z jednej strony, a różnorodność przyczyn i ich zawiłość z drugiej, może wzbudzi interes w kierunku dotychczas niebadanym.

Ilość wypadków śmierci na choroby zakaźne w Galicyi w %„ mieszkańców

188 i 1885 1886 1887 1888 1889 1890 1891 1892 1893 8 719 34 9-3610-44 8'52 8'49 9-47 8'80 9'10 7-09

112 116 125 84 105 113 108 104 105 84

Ilość średnia dni z wiatrem NE, E i SE w Krakowie i we Lwowie

W latach ze słabym udziałem wiatrów wschodnich i w roku następnym były choroby zakaźne rzadkie, w latach, a zwłaszcza po latach z wiatrami wschodnimi była śmiertelność bardzo wielka. Należy tu uwzględnić opóźnienie spowodowane rozwojem epidemii i przebiegiem choroby. Rozwój epidemii obejmuje, jak wiadomo, nieraz liczne miesiące, zwłaszcza w niektórych chorobach, jak szkarlatyna, tyfus plamisty, lub odra.