tpn 1 22489501

278 GEOGHAFJA FIZYCZNA ZIEM POLSKICH

§ 42. Powodzie W Polsce. Na niżu Polskim powodzie są niestety zjawiskiem nie rządkiem. Szczególnie tam, gdzie łożyska nie są uregulowane, więc przepływ wody nie jest gładki i szybki, i tam gdzie tamy i wały nadrzeczne nie bronią sąsiednich nizin od wylewów, powodzie są klęską, przybierającą nieraz ogromne rozmiary. Obok tego są powodzie bardzo ważnym czynnikiem morfologicznym; wmda powodziowa najsilniej przeobraża dno i otoczenie doliny. Doss stwierdził np., że woda powodziowa stworzyła w przeciągu 34 godzin jar o długości 98 m, szerokości 5o—8 m i głębokości 1—3-7 m. Co do genezy i warunków⁷ powstawania powodzi na ziemiach polskich, rozróżnić trzeba powmdzie wiosenne od letnich¹. Przyczynę pierwszych stanowi nagłe topnienie śniegów i zatory lodowe, drugich ulewne deszcze w górach.

§ 43. Powodzie deszczowe. Powodzie letnie najbardziej są typowymi w górach, gdzie najczęściej zdarzają się ulewne deszcze; ku dołowi rzek ich wpływ na wydostany zaciera się. W Sudetach i Beskidach spadają czasem w lecie w jednym dniu ogromne ilości wody deszczowej, dochodzące do 200 i 300 mm. Takie ulewme deszcze zdarzają się szczególnie wtenczas, gdy nad niżem leży maximum barometryczne, a minimum nadciąga z nad Adryatyku do Węgier t. zw. drogą V van Bebbera. Wtenczas wilgotne wiatry północno-zachodnie gwałtownie obijają się o Karpaty i Sudety i tracą tu rychło zasoby wody. Tam, gdzie grunt jest nieprzepuszczalny lub dawmiej-szymi deszczami już przemoknięty i gdzie spadki powierzchni są znaczne, powmdzie twmrzą się najszybcej; nadto przyjmują one w okolicach bezleśnych charakter bystrzyc. Las hamuje tylko do pewnego stopnia odpływ’ wód. Dla silniejszych powodzi nawet zalesienie nie stanowi przeszkody. Tem się też tłómaczy okoliczność, że zabudowanie potoków górskich rozpoczęto w Galicyi i na Bukowinie właśnie w okolicach lesistych (Mołdawa, Suczawa, Bystrzyca, Łomnica i t. d. § 31). Owszem lasy przyciągają nawet wilgoć atmosferyczną: ilość wody odpływającej z lesistych okolic jest z tego powrndu naw^ret większa, niż w krainie bezleśnej. Znaczenie lasów polega na tem, że zatrzymują materyał luźny na miejscu, a puszczają tylko wodę, a dalej, że podtrzymują wmdostan rzek i źródeł podczas posuchy (§ 3. obacz też § 55; wpływ lasów⁷ jest więc podobny do w'pływu błot na wo-dostan, § 41).

Powódź letnia tem będzie groźniejsza, czem szerszy obszar został objęty przez ulewme i długotrwałe deszcze. Nadto powodzie po-

Powodzie, których przjczjną jest tamowanie ujście rzek przez wiatry morskie zdarzają się tjlko na dolnej Odrze, Wiśle i Pregole blisko ujść (§34 35). Wspomnimy o tem jeszcze w § 46.