WA308�7 II5947 NAUKA O LUDACH208 I

192

strzelców celnych kształcić, tak samo jak i w mieszkańcach naszych gór nie będziemy upatrywali zdolnego bardzo materyjału do lekkići konnicy.

5 Statki morskie i zdolności żeglarskie,

Jakkolwiek żeglarska zdolność ludów zwykle najpóźniej dojrzewa, wywierała ona jednak wpływ największy na dzieje ludzkiego społeczeństwa; albowiem, chociażbyśmy twórczość ludów w dziedzinie sztuki, ich naukowe zdobycze i religijne przekonania jak najwyżej stawili, to czyn jednego śmiałego i wytrwałego żeglarza, pomnąc jedynie na fizyczne dzieje naszych lądów, zaćmi pod względem swych następstw wszystko inne. Mówiąc o obcój przyrodzie i obcych światach na naszćj ziemi, nie rozumiemy przez to nic innego tylko zawsze obce rośliny i obce zwierzęta, właściwe tym świa- . tom. Gdyby rozprzestrzenienie zwierząt i roślin nie doznawało żadnych przeszkód ze strony przestrzeni, toby wszystkie klimatyczne pasy ziemi przedstawiały te same postacie żyjących jestestw. Morza stanowiły największe i najskuteczniejsze zawady; lecz żeglarz, który świat stary z nowym połączył, zniósł je i odebrał Ameryce przymiot odosobnionśj ziemskiej przestrzeni. Od chwili odkrycia Ameryki weszli na nią nie tylko Europejczycy, ale wraz z nimi i wszystkie kulturowe rośliny europejskie, jak niemniej i zwierzęta domowe; a zatem pszenica, żyto, owies, jęczmień, wół, koń i owca, a ci nowi przybysze, tak rośliny jak i zwierzęta, byli tak potężni, że w krótkim czasie krajobraz całych przestrzeni a nawet i kb‘mat ich przekształcili, stworzywszy z denistój dziczy św ietlne i słoneczne pola zbożowe. Ztąd nasza chciwość wiedzy musi tym większą do badania podnietę upatrywać wtem pytaniu: czy nie ma na to dowodu, że Ameryka mogła być i z innych części naszego lądu odkrytą, lub też że Amerykanie byliby sami świat stary odkryć zdołali, i jak dalece istniejące tamże kulturowe zarody mogły upoważnić do podobnych nadziei. To zaś da się tylko w drodze dziejowego porównania rozstrzygnąć; musimy więc w nowym swiecie wyszukać owych przestrzeni, na których najzdolniejsze do żeglarstwa ludy się rozwinęły.

W starym świecie nie wykształciły wielkie strumienie nigdzie żeglarskich zdolności u swoich nadbrzeżnych mieszkańców, a to samo

http://rcin.org.pl